Optochten en vreugdevuren: heel wat gemeenten vieren Sint-Maarten, maar wie is dat eigenlijk?
In dit artikel:
Sint-Maarten is een oudere, maar minder bekende kindervriend die in delen van België op 8–11 november gevierd wordt, vooral op 11 november. De figuur is gebaseerd op Martinus van Tours, een 4e-eeuwse bisschop uit Gallië en patroon van onder meer bedelaars en reizigers. Hij verschilt van Sinterklaas (geïnspireerd door Nicolaas van Myra): beide waren bisschoppen en leken qua oorsprong en mirakels op elkaar, maar ze komen uit verschillende regio’s en kregen een eigen culturele rol.
Historisch hing Sint-Maarten samen met bedelfeesten in aanloop naar de winter: vóór de wintermaanden kregen armen voedsel en mochten kinderen langs de deuren vragen om proviand. Daardoor werd 11 november, de datum van Martinus’ begrafenis volgens de overlevering, een belangrijk moment om voorraad en solidariteit te organiseren. Die praktische oorsprong verklaart waarom Sint-Maarten in sommige streken nog steeds draait om delen en verzamelen vóór het barre seizoen.
De vieringen verschillen sterk per regio. In de Denderstreek (Aalst, Haaltert, Lede, Erpe-Mere) en het Waasland (Beveren, Zele) leeft de traditie nog sterk; in West-Vlaanderen is vooral de ruime regio rond Ieper actief. Ook in Limburg en de Kempen zijn Sint-Maartenvuren populair, waarbij jeugdbewegingen wedijveren om het grootste vuur. Mechelen heeft zijn eigen gebruik met het “Sinte-Mettelied”, en zelfs in de Oostkantons rond Malmedy bestaat een traditie. Praktijken variëren van lampionnentochtjes (uit bieten gesneden lampions), optochten en vreugdevuren tot het deur-aan-deur vragen van snoep (“grielen”), wat sterk lijkt op Halloween. In sommige plaatsen brengt Sint-Maarten alleen lekkers en pannenkoeken; in anderen wordt ook speelgoed uitgedeeld. Een opmerkelijk cultureel verschil: waar Sinterklaas volgens de liedjes in Spanje woont, – wonen kinderen Sint-Maarten eerder “in de hemel”, en steken ze hun brief in een hemelbus in plaats van die naar Spanje te sturen.
Ondanks lokale bedrijvigheid staat het Sint-Maartenfeest onder druk. Volgens Tony Vaessen van het Verbond Volkscultuur zijn er nog plaatsen waar het feest fanatiek wordt gevierd (Ieper, Aalst, Beveren), maar in veel kleinere gemeenten ontbreekt de vrijwilligersbasis om tradities door te geven. Verschillen tussen regio’s maken de traditie juist waardevol, maar zonder enthousiaste organisatoren kan het feest op termijn verdwijnen.
Kortom: Sint-Maarten is een historisch draagvlak van solidariteit en seizoensovergangen dat regionaal sterk leeft in België, met uiteenlopende rituelen — van lampionnen en liedjes tot grote vuren — maar waarvan de toekomst in sommige dorpen onzeker is.