Opinie: Wat is wetenschap? Over feitenbrij als afleiding
In dit artikel:
Op 10 december debatteert de Tweede Kamer opnieuw over stikstof, mest en natuur. Sander Turnhout (SoortenNL) gebruikt die aanleiding om het eindrapport van Ronald Meester, De illusie van een betrouwbare stikstof‑modelwerkelijkheid, scherp te ontleden. Zijn conclusie: het stuk is geen wetenschappelijke kritiek maar een samengestelde brij van vaagheden, drogredenen en foutieve beweringen die weinig bijdraagt aan de inhoudelijke discussie over natuurdoelanalyses en vergunningverlening.
Wat er mis is volgens Turnhout
- Methodiek en wetenschap: Meester schiet tekort op basisprincipes van wetenschap: falsificeerbaarheid, traceerbare data en rectificatie van fouten. In plaats van checkbare tegenhypothesen en controleerbare analyses levert het rapport niet‑onderbouwde kreten, zelfbedachte termen (zoals zogenaamd ‘metaforische knoppen’) en stromanconstructies waarmee het bestaande werk van ecologen wordt weggezet als naïef of onjuist.
- Misrepresentatie van termen en meetwaarden: kritische depositiewaarden (KDW) worden door Meester volgens Turnhout verkeerd voorgesteld als starre drempels, terwijl ecologen ze in praktijk als risicoranges en probabilistische grenzen hanteren. Meester citeert onzorgvuldig en presenteert uitspraken alsof er absolute zwart‑witrelaties bestaan tussen depositie en natuurherstel.
- Gebruik van ChatGPT: in plaats van grondig literatuuronderzoek gebruikt Meester AI‑gegenereerde tekst om bevindingen te staven, wat volgens Turnhout neerkomt op het zoeken naar bevestiging van een vooropgezet standpunt en geen vervanging is voor empirische toetsing van honderden bestaande onderzoeken en veldexperimenten.
- Rhetorische strategie: het rapport past in een bredere tactiek waarbij twijfel en misinformatie (de “flooding the zone with shit”) worden ingezet om verwarring te scheppen. Turnhout stelt dat dit niet louter onhandig is, maar strategisch: het dient om politieke verantwoordelijkheid en financiële keuzes te verhullen en ruimte te creëren voor belangen van de landbouwsector.
Context en politieke rol
Turnhout plaatst Meesters werk in de politieke context: het kabinet heeft na beleidsfalen en controverses rond ammoniak een onafhankelijke reflectie over natuurdoelanalyses gevraagd. Volgens de auteur gebruiken sommige partijen en lobbygroepen rapporten als instrument om bestaande beleidsfalen weg te manoeuvreren en publieke verontwaardiging te kanaliseren richting wetenschappelijke modellen in plaats van naar politieke keuzes. De Ecologische Autoriteit voert zelf onafhankelijke reviews uit: voor elk provinciaal plan wordt een team van externe experts aangetrokken die geen rol hebben gehad bij de totstandkoming van dat plan. Meester had dus niet primair te bewijzen dat een plan ongeldig is, maar te beoordelen of die reviewmethode deugt — iets waar hij volgens Turnhout onvoldoende recht aan doet.
Gevolgen en risico’s
Turnhout waarschuwt dat de opschaling van dit soort ‘nonsens’ beleidsvorming ondermijnt, echte discussie onmogelijk maakt en uiteindelijk publieke middelen en natuurkwaliteit schaadt. Hij linkt de tactiek aan bredere patronen: overheidsgeld dat zonder strenge voorwaarden naar schaalvergroting en technologie gaat, groeiende maatschappelijke kosten door vervuiling, en een politieke dynamiek waarin inhoudelijke wetenschappelijke spelregels niet worden gerespecteerd.
Aanpak en aanbevelingen
In plaats van paniek en theatrale kritiek pleit Turnhout voor:
- controle op de controleurs: beoordeel methodes en uitvoering van reviews met vakinhoudelijke nauwkeurigheid;
- meer ‘wetenschapswijsheid’ bij politici: onderscheid tussen onzekerheid als startpunt voor verbetering en onzekerheid als instrument om beleid te frustreren;
- terug naar transparantie: falsificeerbare hypotheses, reproduceerbare data en correcte bronvermelding.
Praktisch verwijst hij naar eigen middelen (een online collegereeks en een uitlegartikel) om beleidsmakers en geïnteresseerden beter wegwijs te maken in veelvoorkomende misvattingen over natuurkwaliteit. Kortom: Meesters rapport is volgens Turnhout minder een wetenschappelijke reflectie dan een strategisch stuk dat debat en besluitvorming eerder verstoort dan verbetert.