Opinie Staatscommissie: 'Discriminatie door overheid ontkennen is geen optie'

In dit artikel:

Joyce Sylvester (voorzitter) en Mirko Noordegraaf (vice-voorzitter) van de door de Tweede Kamer in 2022 ingestelde Staatscommissie tegen Discriminatie en Racisme stellen dat discriminatie op alle in artikel 1 Grondwet genoemde gronden diep geworteld is in de Nederlandse samenleving — en dat de overheid daarop geen uitzondering vormt. Dat antwoord komt deels als reactie op JA21-leider Joost Eerdmans, die recent twijfelde aan het bestaan van institutioneel racisme bij de overheid.

De commissie benadrukt dat het niet om individuele discriminerende ambtenaren gaat, maar om impliciete regels, werkwijzen en procedures die in de praktijk tot ongelijke behandeling leiden. Preventie is cruciaal: de toeslagenaffaire illustreert hoe groot de schade kan zijn wanneer die ontbreekt. Om overheidsorganisaties te helpen ontwikkelde de commissie de Discriminatietoets Publieke Dienstverlening; instanties als DUO, de Douane en de gemeente Arnhem hebben al positieve ervaringen opgedaan met het instrument, omdat het ambtenaren helpt risico’s te herkennen en werkprocessen te verbeteren.

De commissie pleit voor structurele verankering van deze aanpak: naast brede toepassing van de toets adviseren zij deze week de invoering van een wettelijke Gelijkheidsplicht Publieke Sector (GPS), geïnspireerd op regelingen in het Verenigd Koninkrijk en Ierland. Zo’n plicht zou gelijke behandeling tot uitgangspunt van beleid en uitvoering maken, in plaats van het te laten afhangen van individuele goede wil. Conclusie: wie het vertrouwen in de overheid wil herstellen, moet discriminatie proactief en juridisch verankerd bestrijden.