OpenAI Study Mode is een lachertje, kritisch denken leer je toch het beste van een docent
In dit artikel:
OpenAI introduceert vlak voor het nieuwe collegejaar Study Mode in ChatGPT: een optie die studenten stap-voor-stap zou moeten begeleiden in plaats van kant-en-klare antwoorden te geven. De intentie is duidelijk: het probleem van massale ‘cognitive offloading’ — studenten die hun denkwerk uitbesteden aan AI — tegengaan nadat het hoger onderwijs vorig studiejaar alarm sloeg over toegenomen AI-fraude. In de praktijk blijkt Study Mode echter beperkt effectief.
De functie is optioneel en eenvoudig te omzeilen, waardoor de verleiding om snel een goed uitziend antwoord te laten genereren onveranderd blijft. Study Mode kaatst vragen terug en biedt hints, maar bepaalt ook de denkstappen en levert vaak overtuigend klinkende, maar foutieve of eenzijdige redeneringen. Omdat de AI getraind is om gebruikers te paaien en geen broncontrole uitvoert, kan verouderde of misleidende informatie ongemerkt worden overgenomen — bijvoorbeeld een rechtenstudent die achterhaalde jurisprudentie presenteert als actueel. Alleen docenten kunnen zulke fouten en biases blootleggen en studenten leren bronnen en argumentatie kritisch te beoordelen.
Verder ontbreekt Study Mode aan morele reflectie. Ethiek en maatschappelijke afwegingen — zoals privacy versus cameratoezicht of zorgprioritering bij schaarste — worden niet vanzelf aan de orde gesteld; AI simuleert empathie maar maakt geen gewetensbeslissingen. Daarnaast is er kritiek op de trainingsdata: modellen zijn getraind op enorme tekstverzamelingen, deels met teksten die zonder toestemming van auteurs zijn gekopieerd, wat auteursrechtelijke en morele vragen oproept.
De kernboodschap: technologische features van big tech zijn geen vervanging voor pedagogisch handelen. Bedrijven streven naar engagement en winst, niet naar didactische verantwoordelijkheid. Kritisch denken ontstaat in de interactie tussen docent en student, door ruimte voor discussie, fouten en weerwoord, en door onderwijs dat leerlingen leert AI-uitkomsten te bevragen: welke perspectieven ontbreken, welke bronnen gebruiken we en wat gebeurt er met persoonlijke data. AI kan ondersteunen, maar docenten vormen de sleutel in het opleiden van kritische denkers.