Onze steden bezwijken onder het systeem van goedkope arbeid
In dit artikel:
Maarten Hijink, directeur van Valente (branchevereniging voor participatie, begeleiding en veilige opvang), waarschuwt dat de aanhoudende toestroom van arbeidsmigranten om een wezenlijk heroverwogen economisch debat vraagt. Afgelopen winter lagen veel arbeidsmigranten op straat, in parkeergarages en parken; enkelen kwamen om het leven. Dat illustreert volgens Hijink dat de huidige aanpak vooral symptoombestrijding is: gemeentes en hulporganisaties bieden noodopvang, maar er ontbreekt een brede discussie over het systeem dat deze kwetsbare positie veroorzaakt.
In Nederland werken naar schatting meer dan 800.000 arbeidsmigranten, voornamelijk uit Midden- en Oost-Europa; prognoses gaan uit van meer dan een miljoen in 2030. Zij vervullen onmisbare taken in distributiecentra, landbouw en schoonmaak. Tegelijkertijd levert het huidige model problemen op: schaarse betaalbare woningen, druk op zorg en opvang, en huisvesting die vaak aan werkcontracten gekoppeld is. Verlies van werk betekent daardoor ook huisuitzetting, waardoor arbeidsmigranten extra kwetsbaar worden en opvangcapaciteit verder onder druk komt te staan. Jongeren zonder netwerk en mensen met psychische problemen concurreren met arbeidsmigranten om de beperkte schaarse woon- en opvangplaatsen.
Er zijn wel tijdelijke maatregelen genomen: pilots voor kortdurende opvang, begeleiding terug naar werk of herkomstland, instrumenten voor gelijke toegang tot voorzieningen voor EU-burgers en extra rijksbudget voor specifieke opvang. Maar veel aanbevelingen van het Aanjaagteam Bescherming Arbeidsmigranten uit 2020 — zoals betere registratie, bescherming tegen malafide uitzendbureaus en garanties voor huisvesting — zijn grotendeels niet uitgevoerd. Daardoor blijven misstanden mogelijk en blijft het systeem exploiteerbaar voor kwaadwillenden.
Hijink roept de Tweede Kamer — en vooral het nieuwe parlement — op om niet te blijven wegkijken maar een fundamenteel debat te voeren over de koers: welke sectoren willen we stimuleren en tegen welke maatschappelijke prijs? Zonder zulke keuzes blijft opvang steeds weer overbelast en verandert er weinig aan structurele dakloosheid en woningnood onder arbeidsmigranten en andere kwetsbare groepen.