Ons politieke systeem is gebouwd voor een land dat niet meer bestaat
In dit artikel:
Het politieke tijdperk van grofweg eenduidig gebonden partijen is voorbij: wie we zijn wordt niet meer bepaald door geboorteplaats of kerkelijke zuil, maar door een mozaïek van thema’s, ideeën en online informatie. Waar vroeger verzuiling zorgde voor voorspelbare beelden en duidelijke vertegenwoordiging, leven mensen nu mobieler en informatieverzamelend; zij stellen hun identiteit en morele kompas zelf samen — een ontwikkeling die de auteur “zelfschikking” noemt.
Deze maatschappelijke verandering botst met een democratisch stelsel dat nog ontworpen is voor representatie via één partij of één afgevaardigde die namens brede groepen spreekt. De toename van partijen wordt vaak als “versplintering” bestreden met instrumenten als kiesdrempels, geforceerde fusies en bestuurlijke aanpassingen, maar dat zijn volgens de tekst symptoombestrijdingen: pleisters op een structureel probleem. Burgers twijfelen steeds vaker in het stemhokje, niet uit onverschilligheid maar omdat geen enkele partij nog hun samengestelde wereldbeeld volledig weerspiegelt; stemmen wordt een afweging tussen teleurstellingen in plaats van een uitdrukking van overtuiging.
De schrijver pleit daarom voor een fundamenteel andere inrichting van democratie, passend bij het tijdperk van zelfschikking. Voorstellen zijn onder andere: thematische mandaten in plaats van persoonsgebonden mandaten (invloed per onderwerp), ministers die uitvoerend optreden als dienaren van het hele parlement en niet louter van hun partij of coalitie, en het teruggeven van instrumenten van directe participatie zoals het referendum zodat burgers tussentijds kunnen bijsturen. Cruciaal daarbij is dat partijen bereid moeten zijn hun machtsposities op te geven en kartels te openen — links en rechts — om ruimte te maken voor een dynamischer stelsel.
Kortom: wat vaak als versplintering wordt gekritiseerd is vooral het logische antwoord van een plurale, informatie-intensieve samenleving. De uitdaging is niet het dichten van het pluralisme, maar het herontwerpen van instituties zodat politieke representatie weer aansluit bij hoe mensen vandaag hun politieke voorkeuren samenstellen. De auteur besluit met de wens dat er een partij zou opstaan die dit voorstel omarmt — dan zou hij weten waarop te stemmen.