Geruïneerd werk Rembrandt in Mauritshuis onder de loep na decennia bakkeleien: 'Reden voor twijfel'
In dit artikel:
In het Mauritshuis hangen drie schilderijen die al jarenlang onderwerp zijn van discussie over hun authenticiteit als werk van Rembrandt. Het museum besloot deze werken opnieuw te onderzoeken en twee daarvan te restaureren met behulp van moderne technieken, maar uitsluitsel geven bleek lastig. Twee schilderijen, het "Portret van Rembrandt met ringkraag" en "Studie van een oude man", worden nu met zekerheid toegeschreven aan leerlingen uit Rembrandts atelier. De gebruikte materialen zijn wel afkomstig uit zijn werkplaats, maar niet van Rembrandt zelf.
Het derde werk, "Tronie van een oude man" (rond 1630), blijft twijfelachtig. Restaurator Carol Pottasch noemt het gezicht prachtig geschilderd, wat wijst op Rembrandts hand, maar bepaalde details zoals het grove kraagje passen niet bij zijn stijl uit die periode. Ook het feit dat dit model vaak is gebruikt door Rembrandts vriend Jan Lievens en leerling Gerard Dou, verhoogt de onzekerheid. Ondanks dat het Rembrandt Research Project in de jaren 90 concludeerde dat het waarschijnlijk een echt Rembrandt is, blijft twijfel bestaan, mede doordat overschilderingen in latere eeuwen niet volledig verwijderd konden worden zonder beschadiging van het originele werk.
"Studie van een oude man" kent eveneens een complexe geschiedenis. Aanvankelijk als een portret van Rembrandts broer verkocht, is deze werk toegeschreven aan een leerling zoals Carel Fabritius. Restauraties brachten een verkleurd en beschadigd doek weer tot leven; infraroodonderzoek toonde een correctie bij de kaaklijn, wat suggereert dat Rembrandt zijn leerling aanwijzingen gaf tijdens het schilderen. Hoewel het gezicht qua verfvoering Rembrandts hand verraadt, mist het schilderij de verfijning die men van de meester verwacht.
Restauratoren voelen een emotionele band met de werken en hopen altijd op een ontdekking die de status van Rembrandt bevestigt, maar erkennen ook dat deze drie schilderijen waarschijnlijk resultaat zijn van zijn onderwijsatelier. De onderzoeken geven inzicht in het werkproces binnen zijn atelier en de invloed die Rembrandt had op zijn leerlingen, al blijft het moeilijk om het meesterwerk onomstotelijk te identificeren.