Onder die tweehonderd miljoen leden van Chess.com moet Max Pams 'laatste schaker' niet gezocht worden

In dit artikel:

In zijn wekelijkse schaakcolumn bespreekt grootmeester Hans Ree de recent verschenen roman "De laatste schaker" van Max Pam. Het boek portretteert Viktor Sanders, een schaakgrootmeester die zijn gloriejaren achter zich heeft en nu als entertainer op cruiseschepen optreedt, waarbij hij zich voordoet als diep geconcentreerde denker hoewel dat vaak vooral theater is. Sanders is een samengesteld personage, geïnspireerd door verschillende echte schakers, waaronder Pam zelf en Tim Krabbé.

Het verhaal draait echter vooral om Merlijn Domar, een vriend en voormalige rivaal van Sanders, die is gebaseerd op de legendarische Nederlandse schaker Hein Donner en deels op de Spaanse schaker Arturo Pomar. Domar wordt in het boek neergezet als de "laatste schaker," verwijzend naar een tijdperk vóór de dominantie van schaakcomputers en de professionalisering van het spel, toen schakers nog bijeenkwamen in nuitsociëteiten, rookten tijdens partijen en een andere schaakcultuur leefde.

Het boek benadrukt de teloorgang van die oude schaakwereld, geïllustreerd door de tragische afloop van Donner, die in werkelijkheid een hersenbloeding kreeg en zich bewust was van het verval in zijn schaakcapaciteiten. Ree haalt ook herinneringen op aan een VPRO-programma uit 1982 waarin diverse schakers, waaronder Donner, Ree zelf, Krabbé, Sosonko en Pam, te gast waren, allen personages die in de roman terugkeren.

"De laatste schaker" heeft een melancholieke toon, maar ook een amusementselement door de groteske overdrijving en scherpe karaktertekeningen. Het reflecteert op de veranderingen in de schaakwereld en de vergankelijkheid van individuele grootsheid binnen het spel. Ree sluit af met een persoonlijke noot over zijn eigen ontmoeting met Hein Donner en de emotionele waarde van zijn laatste kampioenschap in 1982.