Omarm populisme. Dat begint met goed luisteren naar de kiezer
In dit artikel:
Marc Oosterhout betoogt dat traditionele politieke partijen kunnen leren van bedrijven als KLM en Albert Heijn in hun omgang met opkomende populistische partijen. Volgens hem wordt populisme te vaak meteen afgeschilderd als louter slecht, terwijl het in wezen een manier is om politiek emotioneler en dichter bij burgers te brengen. Nieuwe rechtse partijen benutten die emotie vaak effectiever; thema’s als asiel en migratie spelen in Nederland sterk in het voordeel van partijen als de PVV.
De gebruikelijke reactie van gevestigde partijen is verwijt en verontwaardiging: populisten zouden liegen en zondebokken aanwijzen. Die aanpak faalt volgens Oosterhout echter in het wegnemen van kiezersvoorkeuren. Bedrijven die marktaandeel verliezen deden in vergelijkbare situaties niet alleen klagen, maar heroriënteerden zich op de klant. KLM klaagde aanvankelijk over lagekostenmaatschappijen, maar herbouwde later succes door betere service en een duidelijker aanbod voor reizigers. Albert Heijn veranderde rond 2004 zijn imago door zich weer herkenbaar te maken voor de gemiddelde consument. Die commerciële les: richt je op de behoeften van de klant in plaats van enkel je concurrenten aan te vallen.
Toegepast op politiek betekent dat partijen eerst goed moeten luisteren naar de emotie achter thema’s als migratie: waarom voelen mensen zich ongerust, en wat verwachten zij van beleid? Pas dan kun je geloofwaardige en relevante oplossingen aanbieden. Oosterhout wijst op voorbeelden in Europa: Deense sociaaldemocraten onder Mette Frederiksen kozen voor een streng migratiebeleid om het levenspeil van de bevolking te beschermen en marginaliseerden zo extreemrechts; Spanje onder premier Sánchez koos juist voor meer migratie om tekorten in de zorg op te vullen en maakte een probleem omkeerbaar.
Kortom, populisme moet niet automatisch worden weggehoond maar serieus worden genomen als signaal van onvrede. Dat vraagt empathisch luisteren, analyse van emoties en het ontwikkelen van concrete, realistische antwoorden — een proces dat tijd kost. Als partijen dat doen, werkt de democratie beter en ontstaan er oplossingen die voor bredere groepen aantrekkelijk zijn. Oosterhout waarschuwt dat veel partijen nu nog blijven steken in erkenning zonder echte voorstellen.