Oligarchie ondermijnt Oekraïne van binnenuit - Bericht uit Brussel
In dit artikel:
De afgelopen maanden kwam Oekraïne opnieuw in het wereldnieuws door een reeks onthullingen en tegenreacties rond corruptie binnen anticorruptie-instanties en staatsbedrijven. Op 21 juli 2025 voerde de Oekraïense Veiligheidsdienst (SBU) grootschalige huiszoekingen uit bij het Nationaal Bureau voor Anticorruptie (NABU) en het Speciale Anticorruptieparket (SAPO), waarbij medewerkers werden doorzocht en twee arrestaties volgden (onder meer verdachte spionage en illegale zakelijke relaties). De SBU-handeling vond plaats zonder gerechtelijk bevel, leidde tot kritiek op inmenging in lopende onderzoeken en maakte gegevens over getuigen en operaties toegankelijk. Kort daarna plaatste het parlement NABU en SAPO tijdelijk onder rechtstreeks toezicht van de procureur‑generaal; door internationale druk — onder meer vanuit de EU, de VS en het IMF — werd die zelfstandigheid op 24 juli weer hersteld.
In november maakten NABU en SAPO een omvangrijk corruptienetwerk rond staatsbedrijf Energoatom bekend. Topfunctionarissen en zakenlieden zouden 10–15% kickbacks hebben verlangd op contracten; minstens honderd miljoen dollar zou zijn verduisterd en deels naar Rusland zijn gesluisd. Twee ministers (energie en justitie) werden verdacht; bij huiszoekingen werd grote hoeveelheden contant geld gevonden en op 18 november ontsloeg het parlement beide bewindslieden. Een opvallend detail dat internationaal veel aandacht trok was de vondst van een goudkleurig toilet in het appartement van zakenpartner Timur Mindich, die het land kort voor de invallen ontvluchtte. Onduidelijk blijft hoeveel president Volodymyr Zelensky wist; zijn stafchef Andri Jermak trad af nadat ook zijn kantoor was doorzocht.
De zaak illustreert diepere, structurele problemen: Oekraïne vertoont volgens de auteur kenmerken van een oligarchie, met geconcentreerde invloed op media, partijfinanciering en rechtshandhaving. Dat beeld wordt ondersteund door eerdere rapporten van onder meer de Atlantische Raad, het ICIJ, het IMF en de Europese Rekenkamer. Recente ranglijsten van het World Justice Project tonen dat Oekraïne in 2025 zwak scoort op rechtsstaat‑indicatoren (positie 90/143), met bijzonder lage noteringen op criminele rechtspraak (97) en afwezigheid van corruptie (117).
Tegelijk speelt de omvang van buitenlandse hulp een rol: sinds 2022 stroomden enorme bedragen naar Oekraïne via leningen, giften en garanties van EU-instellingen en lidstaten. De Europese Commissie en collegae meldden tientallen miljarden per jaar (onder andere ruim 42 miljard in 2024 via MFA en Ukraine Facility, en tientallen miljarden via Team Europe en toezeggingen voor 2024–2027). De auteur wijst op gebrekkige transparantie en monitoringsmogelijkheden: bij veel gecontroleerde projecten ontbreken uitgangswaarden en meetbare indicatoren, waardoor het lastig is om besteding en effectiviteit te controleren. De Europese Rekenkamer adviseert daarom striktere voorwaarden aan Europese steun.
Naast financiële malversaties is er ook sprake van veiligheidsrisico’s: eind november deden Roemeense autoriteiten een inval in een vrachtwagen uit Moldavië met een illegale lading militair materieel — volgens berichten afkomstig uit een Oekraïens depot — wat wijst op wapensmokkel en verdere risico’s voor de regio.
De auteur, Europarlementariër Auke Zijlstra (PVV), stelt dat corruptie een interne vijand is die de oorlogsinspanning ondermijnt, maar ook betoogt hij dat het opsporen en openbaar maken van corruptie tekenen van vooruitgang kunnen zijn. Hij pleit voor strengere voorwaarden en betere controle op het gebruik van internationale hulp, en benadrukt dat effectieve corruptiebestrijding op de lange termijn zowel de staatsopbouw als de verdediging ten goede zal komen.