Oekraïneoverleg schuift verder op richting Rusland: 'Wereld op zijn kop'
In dit artikel:
De afgelopen week verschoof het Oekraïense vredesdebat opvallend richting concessies aan Rusland, zeggen meerdere experts tegen NU.nl. Oekraïens president Volodymyr Zelensky overhandigde in die week een twintigpuntenplan aan de Verenigde Staten als tegenantwoord op een Amerikaans 28-puntenvoorstel dat volgens critici sterk in het voordeel van Rusland uitvalt. Voor het eerst zei Zelensky bereid te zijn verkiezingen te organiseren en — onder voorwaarden — grondgebied af te staan, mits dat via een Oekraïens referendum wordt goedgekeurd. Tegelijk bezocht hij Londen, Brussel en Rome voor gesprekken met onder meer Keir Starmer, NAVO-baas Mark Rutte en de Italiaanse premier Giorgia Meloni.
Wetenschappers noemen die woorden van Zelensky een direct gevolg van toenemende druk vanuit de VS, en met name van het beleid en de houding van president Trump en zijn entourage. Ruslanddeskundige Nicolaas Kraft van Ermel-Nijland en buitenlandse-expert Laurien Crump trekken dezelfde lijn: Washingtons positie maakt dat Europese leiders schuiven, soms vooruitgaand op Russische eisen. Als voorbeeld noemen zij dat Nederlandse en andere westerse gesprekspartners vroeger resoluut afstand namen van het afstaan van Oekraïens grondgebied, maar dat zelfs die taboes nu bespreekbaar worden.
De experts wijzen verder op concrete verschuivingen in het debat: kwesties als NAVO-lidmaatschap voor Oekraïne worden niet langer prioritair besproken en het idee dat delen van de Donbas verloren zijn, begint door te sijpelen als quasi-feit. Tegelijkertijd blijkt dat Russische militaire druk toeneemt; volgens Crump zijn bombardementen, onder meer op westerse gebieden en energie-infrastructuur, sinds het Amerikaanse 28-puntenplan juist opgeschroefd.
Zelensky lijkt strategisch te reageren: door bereidheid tot verkiezingen en referenda te tonen, legt hij de beslissing deels bij het Westen en eist hij harde veiligheidsgaranties van de VS en Europese landen. Dat kan ruimte scheppen voor internationale waarnemers, een vredesmacht en tijdelijk herstel van veiligheid tijdens verkiezingen, aldus Hans van Koningsbrugge (RUG). Maar pessimisme overheerst bij sommige analisten: alle realistische uitkomsten lijken nadelig voor Oekraïne — een ‘snel’ vredestroef is waarschijnlijk ongunstig, en als de relatie met de VS verslechtert loopt Oekraïne eveneens groot risico.
Komend weekend staat een cruciale bijeenkomst in Berlijn gepland tussen de Amerikaanse gezant Steve Witkoff, Zelensky en Europese leiders. De sfeer zal volgens ingewijden gespannen zijn, mede door een nieuwe Amerikaanse veiligheidsstrategie die openlijk twijfelt aan de betrouwbaarheid van Europese bondgenoten. Dat heeft geleid tot het gevoel in Europa dat men deels op zichzelf is aangewezen en roept vragen op over de waarde en geloofwaardigheid van eventuele veiligheidsgaranties voor Oekraïne.