Oekraïense graanfamilie in Asser silo: de Stalin-terreur, de oorlog van nu en de hoop van later
In dit artikel:
Peergroup verplaatst “de graanschuur van Europa” naar de Lage Silo in Assen met Graan, een locatievoorstelling van regisseur Dirk Bruinsma en schrijver Lisa Weeda. In de galmende, vierzijdig opgestelde silo spelen drie Nederlandse acteurs — René Groothof als overgrootvader Mykhailo, zijn dochter Dora Groothof als kleindochter Ana, en het jonge talent Charlie Panneman als achterkleindochter Halyna — een familieverhaal dat zich uitstrekt van de Stalin-terreur via de huidige Russische invasie tot een visionaire terugkeer in 2042. De voorstelling gaat zaterdag in première en loopt tot en met 19 oktober; op 5, 12 en 19 oktober zijn er ook ‘Graandiners’ met bijdragen van onder anderen Lisa Weeda, Eva Peek, Frank Westerman en Jelle Brand Corstius.
Het stuk verbindt drie tijdlagen: Mykhailo blikt terug op zijn compromis met het Stalin-regime — een handeling die hem veiligheid gaf maar zijn buurman verraadde —, Ana worstelt in het heden met de aanvallen en het verlies, en Halyna keert twintig jaar later terug om een met mijnen bezaaide familiebouwplaats te ontmijnen en het graan weer te verbouwen. Die magisch-realistische tijdreis benadrukt morele dilemma’s rond overleving en schuld en plaatst familiaire keuzes tegen de achtergrond van gangbare politieke tragedies.
Staging en geluid staan prominent in Graan. Vormgever Ascon de Nijs bouwde een langzaam oplopende “vulkaan” in het midden waar personages opkomen en verdwijnen; het publiek zit eromheen en creëert een intieme, gespannen speelomgeving. De Poolse celliste en componiste Dobrawa Czocher levert live cello, synthesizer en loops, en moest haar eigen planning aanpassen om mee te doen. Nico Wijnberg zorgt voor complex geluidswerk dat essentieel is in de silo-acoustiek; de makers noemen zijn rol bijna magisch. De cast ervaart de opstelling als extra spelspanning: acteurs moeten het publiek aan alle zijden meenemen, en toeschouwers zien tegelijk elkaars reacties.
Lisa Weeda, bekend van de roman Aleksandra, schreef het toneelstuk en haalde inspiratie uit haar Oekraïense familiegeschiedenis en haar verbondenheid met het land. Ze vertelt dat regisseur Bruinsma vroeg om de overgrootvader een ambivalente, moreel lastige kant te geven — geen eenduidige slechterik, maar een man die in een hard regime moest kiezen voor zijn eigen leven. Hoewel het stuk een sprankje hoop biedt in de figuur van Halyna, zegt Weeda dat zij persoonlijk weinig optimistisch is over een snel einde van het conflict; reizen naar Oekraïne voor research achtte ze te gevaarlijk.
Praktisch: Peergroup speelt Graan/3epho in de Lage Silo, Havenkade 6 in Assen; informatie en kaarten zijn te vinden op peergroup.nl. De voorstelling is een combinatie van theater, live-muziek en installatie, bedoeld als maakplek voor het gezelschap en als artistieke reflectie op Oekraïense geschiedenis, hedendaagse oorlogservaring en de vraag of en hoe herstel mogelijk is.