NU+ | Radicalisering in Gaza en Israël: 'Als erkenning uitblijft, kan wrok groeien'

In dit artikel:

Een staakt‑het‑vuren en lopende onderhandelingen in Gaza geven hoop dat de oorlog dichter bij een einde komt, maar diepgewortelde haat en gevoelens van onrecht blijven bestaan en vormen volgens experts een voedingsbodem voor verdere radicalisering. Zowel Israëlische samenlevingen als vrijwel de hele Palestijnse bevolking dragen trauma’s: het collectieve Israëlische trauma door de terreuraanslag van 7 oktober 2023 en het langdurige lijden en de onderdrukking van Palestijnen. Die ervaringen vergroten volgens hoogleraren Rik Peels en Alette Smeulers de kans op tunnelvisie, ontmenselijking van de ander en uiteindelijk extremisme, al radicaliseert niet ieder getraumatiseerd persoon en pleegt niet elke radicaal een aanslag.

Historische voorbeelden — zoals de radicalisering na de invasie van Irak in 2003 en de massaradicalisering in nazi‑Duitsland — illustreren hoe onrecht en verlies tot collectieve verharding kunnen leiden. Om dat te keren stellen de experts dat drie zaken essentieel zijn: erkenning van misdaden aan beide kanten, gerechtigheid en herstel voor slachtoffers (waaronder veroordelingen, wederopbouw en het herstellen van soevereiniteit) en verzoening zodat mensen elkaar weer als medemens zien. Een waarheids‑ en verzoeningscommissie, vergelijkbaar met die na het apartheidsregime in Zuid‑Afrika, wordt genoemd als effectief instrument om erkenning en verwerking mogelijk te maken.

Voor structurele verbetering zijn verbindende leiders nodig die de wij‑zij‑dynamiek doorbreken. Peels pleit ervoor dat de militaire vleugel van Hamas geen politieke leiding meer voert in Gaza en dat de huidige Israëlische regering onder Benjamin Netanyahu opstapt; zonder zulke veranderingen ziet hij weinig kans op duurzame vrede. Smeulers haalt Nelson Mandela aan als voorbeeld van een figuur die met symbolische gebaren gemeenschappen bijeenbracht, iets wat volgens haar in het huidige Israël‑Palestina‑conflict ontbreekt. Kees van den Bos wijst erop dat zonder eerlijke erkenning wrok blijft groeien en dat betrokkenheid van Palestijnen noodzakelijk is om tweederangsgevoelens te voorkomen.

Kortom: kortstondige wapenstilstanden bieden ruimte, maar langdurige stabiliteit vergt wederzijdse erkenning, rechtvaardige herstelmaatregelen, inclusieve verzoeningsprocessen en leiderschap dat de kloof kan dichten—anders blijft het risico bestaan dat pijn en onrecht van generatie op generatie worden doorgegeven.