Nu Polen Artikel 4 van het NAVO-verdrag inroept: wat betekent dat en wat is verschil met Artikel 5?
In dit artikel:
Polen heeft de NAVO gevraagd Artikel 4 van het verdragsstelsel in te schakelen nadat het afgelopen nacht meerdere Russische drones neerhaalde. De vraag komt van premier Donald Tusk, die benadrukt dat Polen "niet in oorlog" is maar dat het land zich sinds de Tweede Wereldoorlog niet zo dicht bij een gewapend conflict heeft gevoeld. De NAVO-bijeenkomst die Artikel 4 in werking zet is bedoeld om de leden te laten overleggen over de situatie en mogelijke reacties.
Kort uitgelegd: de NAVO is een transatlantisch bondgenootschap met het hoofdkwartier in Brussel en waarvan de Verenigde Staten het grootste lid zijn. Artikel 5 — de bekendste bepaling — verplicht de leden tot collectieve verdediging: een gewapende aanval op één lid kan een gezamenlijke reactie van alle leden uitlokken. Dat artikel is pas één keer geactiveerd (na de aanslagen van 11 september 2001). Vanwege het risico op directe confrontatie met Rusland — en de daarmee gepaard gaande escalatiemogelijkheden, ook gezien kernwapenbezit — wordt Artikel 5 niet lichtvaardig gebruikt.
Artikel 4 daarentegen is een instrument voor overleg wanneer een lidstaat meent dat zijn territoriale integriteit, politieke onafhankelijkheid of veiligheid wordt bedreigd. Het leidt niet automatisch tot militaire actie, maar kan wel resulteren in maatregelen zoals extra luchtafweer, versterkte troepenopstellingen bij grenzen of andere steun door bondgenoten. Artikel 4 is al meerdere keren toegepast, onder meer na de Russische annexatie van de Krim in 2014 en na de verliezen van Turkse militairen door Syrische bombardementen in 2020.
In het huidige geval wil Polen via Artikel 4 eerst duidelijkheid en coördinatie binnen de NAVO over wat er precies gebeurde en welke stappen verstandig zijn. Volgens de beschikbare berichten is er vooralsnog geen sprake van het inschakelen van Artikel 5; de oproep van Polen richt zich primair op diplomatisch-militaire afstemming binnen het bondgenootschap.