NU+ | Machtige Cheney hield altijd vol dat invasie Irak 'juiste besluit' was
In dit artikel:
Richard "Dick" Cheney (1941–2025) was een centrale — en omstreden — figuur in de Amerikaanse politiek, vooral bekend als vicepresident onder George W. Bush (2001–2009). Cheney, geboren in Lincoln (Nebraska) en opgegroeid in Wyoming, bouwde een lange carrière op: staffuncties in het Congres, assistent-stafchef onder president Ford, congreslid voor Wyoming en later minister van Defensie onder George H.W. Bush, waarbij hij de Golfoorlog oversaw. In 2000 schoof George W. Bush hem zelf naar voren als running mate; als vicepresident verstevigde Cheney het presidentschap en vergrootte hij de invloed van de ambtelijke troonopvolger.
Na de aanslagen van 11 september 2001 in New York nam Cheney een leidende rol in de Amerikaanse reactie. Hij was een van de architecten van de wereldwijde "war on terror" en werkte nauw samen met minister van Defensie Donald Rumsfeld, een bondgenoot uit eerdere jaren. Amerikaanse troepen werden snel ingezet in Afghanistan om de Taliban en Al Qaida aan te pakken.
Cheneys reputatie werd vooral bepaald door zijn rol bij de beslissing om in maart 2003 Irak binnen te vallen. Hij voerde aan dat Irak massavernietigingswapens bezat en mogelijk banden had met Al Qaida — beweringen waarvoor inlichtingendiensten weinig bewijs vonden. Desondanks overtuigden diplomatieke uitspraken van het Pentagon en politieke druk voldoende bondgenoten om mee te doen. Wapens werden nooit gevonden, het beoogde democratiseringsproject koolde uit en de ontmanteling van het Iraakse leger droeg bij aan de opkomst van extremistische groeperingen, waaronder het IS‑kalifaat.
De menselijke tol van de Amerikaanse oorlog tegen terreur is groot: volgens analyses van Brown University zijn sinds 2001 minimaal circa 800.000 mensen gestorven door direct oorlogsgeweld in Irak, Afghanistan, Syrië, Jemen en Pakistan; bijna 7.000 Amerikaanse militairen kwamen om. Cheney bleef jarenlang verdedigen dat de Irak‑invasie terecht was en rechtvaardigde harde ondervragingsmethoden zoals waterboarding, waardoor hij onderwerp werd van felle morele en juridische debatten.
Publiekelijk was Cheney een van de meest gehate politici van zijn generatie; tijdens zijn vertrek in 2009 gaf een klein deel van de Amerikanen hem een voldoende. In zijn latere jaren distantieerde hij zich van Donald Trump — zijn dochter Liz Cheney, zelf Republikeins congreslid voor Wyoming, ontwikkelde ook een scherpe kritiek op Trump en brak met partijgenoten. Cheney verklaarde bij de laatste presidentsverkiezingen dat hij op Democraat Kamala Harris zou stemmen.
Cheney overleed op 3 november 2025 op 84‑jarige leeftijd. Hij wordt overleefd door zijn vrouw Lynne, dochters Liz en Mary en zeven kleinkinderen. Zijn nalatenschap is verdeeld: geroemd door aanhangers om daadkracht en nationale veiligheid, verguisd door tegenstanders vanwege oorlogspolitiek en vermeende wetteloosheid.