NU+ | Debattrucjes politici: van de waarheid verdraaien tot persoonlijke aanvallen
In dit artikel:
In de aanloop naar het tweede RTL-verkiezingsdebat zondagavond waarschuwen experts dat politieke lijsttrekkers vaak gebruikmaken van drogredenen — argumenten die logisch klinken maar inhoudelijk niets bewijzen. Paula Steenwinkel, auteur over dit onderwerp, legt uit dat drogredenen geen openlijke leugens zijn, maar wel het publiek kunnen overtuigen van iets onjuists. Een veelgebruikt voorbeeld is de veronderstelde link tussen vaccinaties en autisme: beide verschijnen rond dezelfde levensfase van een kind, maar dat samenlopen bewijst geen oorzaak-gevolgrelatie.
Het artikel somt zes veelvoorkomende drogredenen op die je in tv-debatten tegenkomt, met concrete Nederlandse voorbeelden en commentaar van retoricus Thomas van Neerbos en debattrainer Demi Maas.
- Persoonlijke aanval (ad hominem): in plaats van argumenten te weerleggen, wordt de tegenstander aangevallen op leeftijd, uiterlijk of deskundigheid. Voorbeeld: Fleur Agema ontweek inhoudelijk te reageren op Sylvana Simons door te verwijzen naar haar vermeende positie buiten de Kamer.
- Stropop: het standpunt van de ander wordt verdraaid of overdreven zodat het makkelijker aan te vallen is. VVD-leider Dilan Yesilgöz werd genoemd toen zij beweerde dat GroenLinks-PvdA politici juichten bij vertrek van bedrijven — wat een overdrijving bleek.
- Vals dilemma: er wordt gedaan alsof er maar twee opties zijn, waardoor de eigen keuze als de enige redelijke lijkt. Yesilgöz gebruikte volgens critici zo’n framing bij de kwestie over zieke kinderen uit Gaza en hulp in de regio.
- Whataboutism: het onderwerp wordt weggeleid door te wijzen op een ander (vermeend) probleem, waardoor de oorspronkelijke kritiek ondergesneeuwd raakt. DENK-Kamerlid Dogukan Ergin reageerde op integratiekritiek met een verwijzing naar vrouwonvriendelijkheid binnen sommige witte studentencorpsen.
- Verzwegen argument: cruciale elementen van een redenering worden weggelaten, waardoor een conclusie makkelijker lijkt te volgen; een alledaags voorbeeld is iemand die zegt te laat te komen "omdat het regent", maar niet vermeldt dat nat worden het probleem is.
- Argumentum ad populum: iets aannemen omdat veel mensen het (ogenschijnlijk) vinden; volgens Van Neerbos vooral populair bij populistische partijen die stellen dat 'iedereen' een probleem herkent.
Waarom werken deze trucs zo goed? Omdat tv-debatten snel zijn en kiezers vaak reageren op sterke oneliners, emotie en simpele verhalen. Cijfers en complexe redeneringen blijven minder hangen. Maas raadt kijkers aan tijdens debatten argumenten op te schrijven, te checken of er cijfers genoemd worden en of een bewering echt iets zegt over de kernvraag. Steenwinkel adviseert oefening en een kritische houding: vraag jezelf 'nou en?' om te ontdekken of een bewering relevant is of slechts suggestief.
Kortom: herkennen is stap één. Wie wil kiezen op basis van inhoud, moet letten op verschuivingen naar persoonsgerichtheid, vervormde weergaven van standpunten, beperkte keuzepresentaties, afleidingsmanoeuvres, weggelaten informatie en appels op populariteit — en moet steeds nagaan of een bewering feitelijke steun heeft.