Nu de VS zich geleidelijk terugtrekken uit het Midden-Oosten komt een nieuw machtsevenwicht in het vizier
In dit artikel:
Een advies in Washington pleit ervoor dat de VS onder Trump grote delen van hun militaire aanwezigheid in het Midden-Oosten terugtrekt: volledige uittrekkingen uit Syrië, Irak en Koeweit, sluiting van de kwetsbare luchtmachtbasis Al‑Udeid in Qatar en het terughalen van groot materieel, eskaders en vliegdekschepen. Doel van die ingreep is onder meer het vrijspelen van luchtverdedigingseenheden voor de verdediging van het Amerikaanse thuisland en herpositionering van krachten richting Azië als tegenwicht tegen China. Het plan spreekt MAGA‑kringen aan, maar het is onzeker hoeveel het Pentagon daadwerkelijk zal overnemen gezien sterke lobby’s van Israël en invloedrijke regionale bondgenoten.
Een dergelijke reductie zou de strategische machtsverhoudingen in de regio veranderen: Golfstaten en Israël zouden veel meer zelf voor hun verdediging moeten zorgen, en Iran lijkt op korte termijn de belangrijkste begunstigde van een Amerikaanse terugtrekking. Hoewel Iran recentelijk schade heeft geleden door de confrontatie met Israël en verlies van door Iran gesteunde milities (Hezbollah, Hamas, Houthis) en door het wegvallen van Assad als betrouwbare bondgenoot in Syrië, blijft het land invloedrijk — deels via Irak en via economische en geopolitieke banden met China en Rusland. Die laatste twee zijn echter opportunistische partners: China is vooral geïnteresseerd in stabiele olie-export (89% van Iraanse olie ging in 2023 naar China) en Rusland onderhoudt wapenrelaties maar wantrouwt Iran.
Tegelijkertijd rijst Turkije op als onafhankelijke grootmachtspeler. Onder Erdogan versterkt Turkije zijn invloed door betrokkenheid bij Syrië en door pogingen tot verzoening met Koerdische groeperingen; dat kan Iran extra kwetsbaar maken omdat PKK‑verbindingen ook PJAK in Iran raken. Turkije beweegt zich op meerdere diplomatieke fronten, onder meer als dialoogpartner bij de SCO, en profileert zich als schakel tussen westerse en oosterse machten.
Het artikel schetst twee mogelijke blokken: een cluster rond Saoedi‑Iran‑VAE met nauwere banden naar China, Rusland en India (BRICS‑kader), en een ander rond Turkije, Syrië, Koerden, Qatar en Pakistan met de VS op de achtergrond. De VS zal zich deels uit het Midden‑Oosten kunnen terugtrekken, maar een volledige terugtrekking lijkt onwaarschijnlijk omdat geen enkele grote speler baat heeft bij een gewelddadige escalatie in de regio. De nieuwe machtsbalans zal meer ruimte geven aan regionale actoren zoals Turkije, Saoedi‑Arabië en Iran, met een grotere rol voor China en India in plaats van een dominante Amerikaanse aanwezigheid.