NU+ | Asielzoekers lijden door uitzichtloos wachten: 'Dweilen met de kraan open'
In dit artikel:
Asielzoekers in Nederland ervaren ernstige psychische klachten door de langlopende en onvoorspelbare asielprocedure, stelt VluchtelingenWerk in een recent rapport. De cumulatie van wachttijden — voor de asielaanvraag, gezinshereniging en het vinden van huisvesting — kan jaren duren, wettelijke termijnen worden vaak overschreden en daardoor neemt stress en uitzichtloosheid toe. Volgens experts leidt dat niet alleen tot verslechterde mentale gezondheid, maar belemmert het ook integratie: mensen raken te uitgeput om Nederlands te leren, te werken of sociale netwerken op te bouwen.
Hoogleraar psychotraumatologie Elisa van Ee, die getraumatiseerde vluchtelingen behandelt, beschrijft hoe cliënten die eerder martelingen en seksueel geweld meemaakten, zeggen dat het wachten in het asielstelsel zelfs erger aanvoelt dan hun vluchtervaringen. In azc’s ontbreken veel vanzelfsprekende copingmiddelen: geen geld om activiteiten te ondernemen, beperkt contact met vrienden of familie en geen werk, waardoor emoties moeilijk gedeeld of verwerkt kunnen worden. Psychiater Imma van Galen wijst erop dat sommige mensen jarenlang op kamers met stapelbedden leven; hun matras wordt dan de enige persoonlijke ruimte.
Overplaatsingen tussen opvanglocaties verergeren de problemen. Ze verstoren het opbouwen van sociale steun en leiden tot onderbrekingen in de zorg: mensen met aandoeningen zoals PTSS worden soms na het uitstaan van een wachttijd weer verplaatst en belanden opnieuw op een wachtlijst. Zorgverleners van Gezondheidszorg Asielzoekers (GZA) zien daarom veel van deze klachten terug in de praktijk, maar kampen zelf met beperkte capaciteit.
Adviseur Elize Smal van kenniscentrum Pharos wijst op structurele oorzaken: beperkte capaciteit bij de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) en problemen bij de huisvesting van vluchtelingen zorgen ervoor dat steeds meer mensen langdurig moeten wachten. Die oplopende aantallen vergroten de druk op zowel opvang als zorg.
Behandelaren proberen waar mogelijk herstelgerichte interventies te bieden: aandacht voor activiteiten, vrijwilligerswerk en praatgroepen, en het versterken van controle door het onderhouden van contact met naasten of gezamenlijke bezigheden zoals koken. Zulke initiatieven helpen, maar hun beschikbaarheid en kwaliteit verschillen per opvanglocatie. Desondanks blijft veel hulp volgens medewerkers dweilen met de kraan open: zonder structurele verbetering van doorlooptijden en huisvestingscapaciteit blijven asielzoekers kwetsbaar voor verergerende mentale en fysieke uitputting.