NOS: De prijs van morele zelfverheffing kan heel goed 'echt' fascisme zijn
In dit artikel:
De publieke omroep NOS heeft besloten zich terug te trekken van X (voormalig Twitter), een kanaal waarop zij ongeveer 2,5 miljoen volgers bereikte. Die stap wordt scherp betwist: voor velen is het een principiële daad tegen haat en polarisatie, maar anderen — onder wie opiniemaker Ton F. van Dijk — zien het als een gevaarlijke fout. Van Dijk waarschuwt dat het schrappen van een groot publieksmedium geen oplossing is voor de groeiende maatschappelijke onvrede en mogelijk juist bijdraagt aan verdere vervreemding van groepen burgers.
De kern van het betoog is dat reële problemen — stijgende kosten van levensonderhoud, een krappe woningmarkt, afnemende sociale cohesie en veiligheidsgevoelens — niet verdwijnen door klakkeloos de mensen met zorgen te bestempelen als populistisch of extreemrechts. Politieke figuren als Geert Wilders leveren volgens de schrijver vaak simplistische antwoorden, maar dat ontslaat journalistieke en politieke instituties er niet van deze onderliggende zorgen serieus te adresseren. In plaats van morele veroordeling is volgens de auteur dialoog nodig: grenzen handhaven waar dat hoort, maar geen hele groepen moreel uitsluiten.
Van Dijk waarschuwt ook voor het verflauwen van termen als ‘fascisme’ en ‘extreemrechts’ door te losse toepassing; zo’n overwaardering van morele superioriteit ondermijnt de mogelijkheid om duidelijk te benoemen en te bestrijden wat echt gevaarlijk is. Historische voorbeelden tonen volgens hem dat marginalisering van kiezers door morele verwerping vaak averechts werkt en uiteindelijk ruimte biedt aan hardere, gewelddadigere uitingen.
De oproep is praktisch en institutioneel: de publieke omroep, gefinancierd uit belastinggeld, heeft de plicht zorgen te erkennen, grenzen te stellen zonder massale uitsluiting en concrete beleidsvoorstellen te formuleren. Het stoppen van de aanwezigheid op X wordt gezien als een stap die polarisatie niet vermindert maar het draagvlak voor instituties verder erodeert — met op lange termijn risico’s voor de democratische stabiliteit in Nederland en Europa. De oplossing ligt volgens de schrijver in volgehouden, soms ongemakkelijke dialoog die wel grenzen trekt maar niet wegloopt.