Noodzakelijke uitbreiding elektriciteitsnet loopt vast door stikstofslot
In dit artikel:
De snelle uitrol van windturbines, zonnepanelen, batterijen, laadpalen en warmtepompen legt het Nederlandse elektriciteitsnet onder zware druk. Door het toegenomen transport van stroom ontstaat netcongestie: het netwerk kan op bepaalde plekken niet voldoende capaciteit leveren, waardoor er al ruim 14.000 aanvragen van grootverbruikers in de wachtrij staan. Dit probleem trok recent internationale aandacht, onder meer van de BBC.
Netbeheerder TenneT werkt aan 141 projecten om het landelijk hoogspanningsnet te versterken; in het ontwerp-investeringsplan 2026 staat voor 2026–2035 een investeringsbehoefte van circa 37 miljard euro genoemd. Die opgave omvat honderden kilometers nieuwe verbindingen en ongeveer 1.000 nieuwe hoogspanningsmasten. Maar ongeveer twee derde van die bouwactiviteiten dreigt te vertragen door stikstofregels rond Natura 2000-gebieden: veel werkzaamheden veroorzaken tijdelijke stikstofdepositie en krijgen daardoor geen omgevingsvergunning van provincies.
De vergunningstilstand is een gevolg van Europese natuurregels en de uitspraak van de Raad van State (mei 2019) die het Programma Aanpak Stikstof ongeldig maakte. Sindsdien is het in de praktijk moeilijk om te bewijzen dat een project geen extra schadelijke stikstofbelasting veroorzaakt, waardoor vergunningverlening sterk is afgenomen. Dat leidt niet alleen tot vertraging van energiewerkzaamheden, maar legt ook woningbouw, landbouw en infrastructuur stil.
Een concreet voorbeeld speelt in Overijssel: de verzwaring van het traject Raalte–Nijverdal — gezien als de zwakste schakel in het regionale net — liep in oktober vast nadat een natuurorganisatie een handhavingsverzoek indiende over het Natura 2000-gebied Boetelerveld. TenneT was in 2023 begonnen met voorbereidingen en startte begin 2025 met werkzaamheden, maar heeft uit voorzorg stilgelegd omdat de provincie een andere beoordeling hanteert. Voor deze opgave zouden 84 masten worden vervangen; de herstart wordt door TenneT niet eerder dan na de zomer van 2026 verwacht. Huidige constructies en materieel liggen op het land en gebieden blijven deels afgesloten voor recreanten; ook het weghalen van apparatuur vereist volgens TenneT opnieuw toestemming vanwege stikstofuitstoot.
Onderzoeksbureau Ecorys waarschuwt in een rapport dat vertraagde netuitbreiding verstrekkende indirecte gevolgen heeft voor economie, energietransitie en landschap: toegang tot betaalbare energie verslechtert, de transitie vertraagt en industriële investeringen concentreren zich rond goed uitgeruste netten, wat extra druk op natuur en landbouwgebieden kan zetten. Andere voorbeelden van opgelopen vertragingen zijn trajecten bij Rilland–Tilburg en een nieuw hoogspanningsstation in de Rotterdamse haven, met oplopende kosten voor TenneT, bedrijven en consumenten omdat tijdelijke oplossingen relatief duur zijn.
Het ministerie van Klimaat en Energie onderzoekt inmiddels of de ADC-toets (Alternatieven, Dwingende redenen van openbaar belang, Compensatie) toepasbaar is om uitzonderingen mogelijk te maken voor energie-infrastructuur in of nabij Natura 2000-gebieden. De vraag wie wel of niet van die toets kan profiteren — bijvoorbeeld boeren versus energieprojecten — blijft politiek gevoelig, zoals opgemerkt door lokale politici in Overijssel.