Nog geen bewijs dat gps-signaal van vliegtuig Von der Leyen gericht is verstoord
In dit artikel:
Ursula von der Leyen vloog zondag van Warschau naar Plovdiv toen het gps-signaal van haar toestel tijdens de vlucht uitviel, waardoor de bemanning terugviel op conventionele luchtvaartkaarten om te landen. Bulgarije en de Europese Commissie wijzen naar Rusland als vermoedelijke veroorzaker van de storing, maar er is geen hard bewijs dat de uitval specifiek op haar vlucht was gericht.
Experts noemen het waarschijnlijker dat het om een breed en aanhoudend fenomeen gaat langs de oostgrens van Europa. Barend Lubbers (Nederlandse Defensie Academie) en Joris Melkert (TU Delft) zeggen dat dagelijks honderden vliegtuigen boven Oost-Europa last hebben van gps-verstoringen en dat de luchtvaartsector daar al sinds het begin van de oorlog in Oekraïne melding van maakt. Data van gpsjam.org tonen dat delen van Bulgarije al langere tijd getroffen zijn; op basis daarvan vermoedt Lubbers dat een krachtige stoorzender op de door Rusland bezette Krim de bron kan zijn. Onder gunstige atmosferische omstandigheden kan zo’n jammer volgens hem gps-signalen tot honderden kilometers blokkeren, wat kan verklaren waarom de storing diep in Bulgarije merkbaar werd.
Technisch is het mogelijk een specifiek vliegtuig met een richtantenne te verstoren, aldus Arnaud van Kleef (Koninklijk Nederlands Lucht- en Ruimtevaartcentrum), maar of dat bij deze vlucht gebeurde is onduidelijk. Luchtvaartdeskundigen benadrukken dat het wegvallen van gps slecht uitkomt maar niet per se gevaarlijk is: piloten zijn getraind op uitval en vliegtuigen beschikken over meerdere andere navigatiemiddelen (inertiële systemen, radiohulpen, radarleiding).
Rußland gebruikt stoorzenders volgens deskundigen ook als onderdeel van hybride oorlogsvoering. Westerse landen hebben vergelijkbare technologie, maar niet in dezelfde omvang of frequentie rond de Russische grens, stellen onderzoekers. De zaak van Von der Leyen past daarmee in een breder patroon van systematische gps-verstoring boven Oost-Europa, waarbij intentie op individueel niveau nog niet is bewezen.