Nieuwscheckers kraken spookgetal dat 40 procent van jongeren verslaafd zou zijn aan vapen

In dit artikel:

Het bericht dat 40 procent van de 12- tot 16-jarigen verslaafd zou zijn aan vapen berust op een zeer kleine en niet-representatieve steekproef van acht jongeren, zo blijkt uit een analyse van Nieuwscheckers van de Universiteit Leiden. Dit cijfer werd vorige week via een persbericht van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) verspreid ter promotie van de campagne ‘Nee tegen vapen’. In het onderliggende onderzoek van Motivaction gaven slechts twintig jongeren antwoord op de vraag of ze zichzelf verslaafd voelen, waarvan acht dit bevestigden. Na correctie leidde dit tot het genoemde percentage van 38 procent, maar dit is volgens Motivaction niet te generaliseren naar alle jongeren.

Ondanks deze kleinschalige basis werd het percentage breed uitgemeten in de media, waarbij onder meer NOS, Trouw en het AD het als centraal feit presenteerden, soms zelfs in koppen. Nieuwscheckers constateert dat de onderzoeksdata onvoldoende zijn bestudeerd door journalisten, waardoor het cijfer onterecht werd opgeblazen. Het ANP erkende later zijn fout, terwijl VWS en het betrokken pr-bureau Hagens PR hun aanpak blijven verdedigen, al is het oorspronkelijke persbericht inmiddels vaag aangepast.

Een betrouwbaardere indicatie van vapeverslaving komt uit een rapport van het Trimbosinstituut onder jongeren van 12 tot 26 jaar, waarin ongeveer 28 procent van de 150 bevraagde vapegebruikers aangeeft verslaafd te zijn. Dit percentage is gebaseerd op een grotere groep dan het VWS-onderzoek, maar blijft relatief beperkt in omvang. Opmerkelijk is dat het verslavingspercentage hoger ligt bij rokende jongeren; van de rokers voelt ruim de helft zich verslaafd. Deze gegevens onderstrepen het belang om voorzichtig om te gaan met het rapporteren van verslavingspercentages, zeker wanneer de steekproeven klein zijn.