Nieuwe zwaluwwesp duikt op in Zoetermeerse achtertuin
In dit artikel:
Op 14 juli 2025 fotografeerde hobbyinsectenfotograaf Rob Schouten in zijn stadstuintje in Zoetermeer een grote, slanke zwart-gele wesp die later bleek een nieuweling voor Nederland te zijn: Sceliphron destillatorium, voortaan in het Nederlands genoemd geelsteelzwaluwwesp. De waarneming werd op Waarneming.nl gezet en kwam onder de aandacht van EIS‑medewerker Martijn Kos. Na vergelijking met determinatietabellen en foto’s uit databases bleek de automatische herkenning correct: dit was de twaalfde langsteelgraafwespsoort voor Nederland, waarmee het totaal sinds 2007 verdubbeld is van zes naar twaalf soorten.
Sceliphron destillatorium onderscheidt zich van vergelijkbare langsteelgraafwespen vooral door de geelgekleurde steel (de smalle verbinding tussen borststuk en achterlijf); het vrouwtje draagt bovendien een enkele gele band op de rug van het borststuk. Die kenmerken zijn belangrijk om deze soort te differentiëren van bijvoorbeeld de Amerikaanse langsteelgraafwesp en andere verwante zuidelijke soorten die mogelijk elders verschijnen.
De nieuwkomer is van oorsprong een Zuid‑ en Centraal‑Europese soort die in West‑Europa voornamelijk rond het Middellandse Zeegebied voorkomt, maar sinds het midden van de twintigste eeuw noordwaarts en westwaarts uitbreidt. In Duitsland is inmiddels een voortplantende populatie bekend in Zuid‑Duitsland bij Mannheim, de dichtstbijzijnde bekende populatie ten opzichte van Nederland. Door verjurde verspreiding en de mediterranisering van het Nederlandse klimaat is het volgens de onderzoekers niet de vraag óf de soort zich hier zal vestigen, maar wanneer.
Sceliphron‑wespen wijken ecologisch af van veel andere langsteelgraafwespen: zij bouwen met modder hangende nestjes op menselijke bebouwing of beschutte plekken in de natuur en voeren hun larven met gevangen spinnen. Die nestwijze vergemakkelijkt verspreiding via door mensen gebruikte objecten zoals muren onder dakgoten, schuren, containers of voertuigen die lange afstanden verplaatsen — mogelijk ook de route waarmee de Zoetermeerse vondst Nederland bereikte.
De vondst leidde tot de gekozen Nederlandse naam geelsteelzwaluwwesp; het genus Sceliphron wordt voortaan in het Nederlands aangeduid als zwaluwwespen, een verwijzing naar similitudes met zwaluwen die eveneens moddernesten bouwen. Waarnemers wordt aangeraden alert te zijn op ranke geelzwarte wespen met een gele steel, foto’s te maken en vondsten inclusief beeldmateriaal op Waarneming.nl te melden zodat eventuele vestiging en verspreiding goed gevolgd kunnen worden.