Nieuwe wapenwedloop tussen kernmachten: „De regels zijn weg"
In dit artikel:
Vlak voordat hij woensdag in Korea de Chinese leider Xi Jinping zou ontmoeten, kondigde president Donald Trump aan dat de VS „onmiddellijk” weer kernproeven zou willen uitvoeren. Volgens Trump is die stap ingegeven door vermeende tests en wapenontwikkelingen bij andere kernmachten, met name China, Rusland en Noord-Korea — al is het niet altijd bevestigd dat die landen momenteel nieuwe kernproeven doen.
Recent meldde Rusland wel twee opvallende ontwikkelingen: een test met de nucleair aangedreven onderwatertorpedo Poseidon, die een meerdere megatonnen tellende kernkop zou kunnen dragen en kustgebieden kan verwoesten, en eerder een proef met de nucleair aangedreven kruisraket Boerevestnik, die theoretisch tot 14.000 km kan reiken. China breidt zijn arsenaal naar schatting snel uit — van ongeveer 410 naar mogelijk 1.000 kernkoppen — en Noord-Korea blijft tests uitvoeren. Andere kernmachten zoals India, Pakistan, Groot-Brittannië, Frankrijk en vermoedelijk Israël moderniseren eveneens hun wapens.
Tim Sweijs van het Haagse Centrum voor Strategische Studies (HCSS) noemt de huidige situatie een «tweede nucleairwapentijdperk» en waarschuwt dat de traditionele architectuur van wapenbeheersing grotendeels is weggevallen. Belangrijke verdragen staan onder druk of zijn inmiddels uitgehold: de Verenigde Staten ratificeerden het CTBT nooit (stopten wel met testen in 1992), Rusland stelde zich in 2023 niet langer gebonden aan dat verdrag, het INF-verdrag met beperkingen op middellangeafstandswapens werd in 2019 opgeheven, en Rusland schortte in 2023 het Nieuw-Startverdrag op dat het aantal strategische kernkoppen tussen VS en Rusland regelde (formele afloop in februari 2026). Het bredere verbod op kernwapens (TPNW) wordt bovendien niet door kernmachten ondertekend, en het non-proliferatieverdrag kent lacunes omdat enkele nucleaire staten het niet hebben geratificeerd.
Naast geopolitieke spanningen zorgen technologische veranderingen voor extra risico’s: raketten worden sneller en wendbaarder, er is een verschuiving naar vaste brandstof voor snellere inzet, en de ontwikkeling van kleinere tactische kernkoppen maakt het inzetten van kernwapens voor sommige doelen plausibeler. Deze combinatie van meer actoren, nieuwe middelen en een verzwakte verdragsbasis creëert volgens Sweijs «een explosieve mix» waarin onduidelijk is wie de spil in de nieuwe machtsverhoudingen wordt — en waarin de kans op een nieuwe wapenwedloop en snellere inzet van kernwapens toeneemt.
Kortom: meldingen van tests en snelle modernisering versterken de spanningen, terwijl internationale regels en verdragen die ooit stabiliteit brachten, steeds minder effectief lijken te zijn.