Terwijl Iran gebukt gaat onder honger en armoede, komt VN met nieuwe sancties
In dit artikel:
Na een week vruchteloos diplomatiek overleg bij de Verenigde Naties loopt Iran het risico op nieuwe sancties vanwege zijn ondoorzichtige nucleaire programma. Westerse landen stellen dat Teheran de internationale atoomwaakhond IAEA beperkt toegang geeft tot nucleaire locaties, waardoor wantrouwen is gegroeid. Een ultimatum dat westerse landen stelden liep afgelopen weekend af; als er geen oplossing komt, wordt een reeks eerdere VN-sancties automatisch heringevoerd via het zogeheten snapbackmechanisme. Dat mechanisme zet opgeheven sancties zonder stemming weer in werking en maakt het voor vetomogendheden als Rusland en China lastig om tegen te houden.
De relatie tussen Iran en het IAEA verslechterde in de afgelopen jaren en bereikte een dieptepunt na luchtaanvallen in juni, waarbij Israël en de VS nucleaire installaties aanvielen. Teheran beëindigde daarop formeel de samenwerking en zegt dat het IAEA te veel meegaat in Amerikaanse beweringen dat Iran dicht bij een kernwapen zou zijn. In de voorbije maanden stemde Iran uitstel van sancties te ontwijken tijdelijk weer in met controles; volgens Teheran zouden die controles echter stoppen als sancties alsnog terugkeren.
Ondertussen is Iran politiek en economisch verzwakt, een effect dat werd versterkt door de twaalfdaagse oorlog met Israël in juni en daaropvolgende aanvallen. Belangrijke raket- en nucleaire sites raakten beschadigd maar worden snel herbouwd. Experts waarschuwen dat Iran nog steeds grote voorraden verrijkt uranium bezit en technisch relatief dicht bij de mogelijkheid staat om een kernwapen te vervaardigen, ook al ontkent de regering dat zij die ambitie heeft en stelt zij vreedzame toepassingen voor ogen.
De nieuwe sancties dreigen de al fragiele Iraanse economie hard te treffen: voedselprijzen rijzen, inflatie en armoede nemen toe en lokale media melden groeiende problemen met honger en mentale gezondheid. Daarnaast vrezen activisten dat de binnenlandse repressie zal verscherpen; Iran voerde dit jaar al het hoogste aantal executies in decennia uit. Iraanse leiders bekritiseren het Westen en zeggen dat diplomatie is ondermijnd, en wijzen erop dat metname Europese landen onder Amerikaanse druk zouden handelen.
Belangrijk voor de verdere ontwikkeling is hoe Teheran reageert: escalatie richting Israël, verdere afsluiting van IAEA-inspecties of binnenlandse politieke repressie zijn reële risico’s, terwijl sancties vooral de burgerbevolking zullen voelen.