Nieuwe 'klimaatbarometer' voor België brengt goed en slecht nieuws: transport en landgebruik zorgenkinderen

In dit artikel:

De federale Klimaattransitiebarometer (tweede editie) toont dat België sinds 1990 zijn broeikasgasuitstoot met 31% heeft teruggedrongen, maar dat de huidige vooruitgang onvoldoende is om tegen 2050 klimaatneutraal te worden. Het rapport vergelijkt trends vanaf 1990 tot en met 2023 aan de hand van ruim 100 indicatoren en concludeert dat het tempo van de daling 1,7 tot 2 keer sneller moet lopen dan in de voorbije tien jaar om het langetermijndoel haalbaar te maken.

Sectorale verschillen
- Energiesector: de emissies daalden met 47% sinds 1990, vooral door uitbreiding van on- en offshore windparken. Zonne-energie groeit, maar moet versnellen om het 2050-doel te halen.
- Gebouwen: uitstoot daalde 31%, maar er ontbreekt betrouwbare data over het aantal en de kwaliteit van renovaties. De verkoop van warmtepompen blijft ruim achter bij die van gasketels (ongeveer drie keer lager). Een snellere elektrificatie van verwarming is nodig.
- Industrie: is de koploper onder de grote sectoren en reduceert emissies relatief het snelst; bepaalde subsectoren zoals de chemie doen het goed en het energieverbruik lijkt eerder op koers richting 2050.
- Landbouw: 22% reductie sinds 1990, maar de laatste tien jaar stagneert de vooruitgang; als die trend doorzet, bereikt de sector geen netto-nul in 2050.
- Transport: het grootste probleemgebied. Het is de enige grote sector met een stijging ten opzichte van 1990 en vertoont de afgelopen drie jaar een verslechtering. Het reductietempo moet ongeveer drie keer hoger liggen dan in het laatste decennium. Er is onvoldoende modal shift van auto’s en vrachtwagens naar trein, elektrische voertuigen en actieve mobiliteit; de groei van elektrische wagens is vooral toe te schrijven aan bedrijfswagens, niet particuliere aankopen.

Energieverbruik en fiscaliteit
Het totale eindverbruik van energie daalt te traag; voor fossiele energie moet de afname 2,1–2,6 keer sneller. De barometer wijst op een te trage verschuiving naar elektriciteit. Een fiscale verschuiving die elektriciteit relatief goedkoper maakt ten opzichte van fossiele brandstoffen kan elektrisch verwarmen aantrekkelijker maken; de elektriciteitsprijs is nu nog ongeveer viermaal zo hoog als gas in Belgische cijfers, terwijl scenario’s aangeven dat die verhouding maximaal twee keer zou moeten zijn. De Vlaamse overheid kondigde een grote taxshift aan vanaf 2027.

Landgebruik en koolstofopslag
Landgebruik ontwikkelt zich in de verkeerde richting: verharding, bebouwing en omzetting van grasland naar akkerbouw verminderen de bodem- en landschapscapaciteit om koolstof op te slaan. De capaciteit van de bodem om koolstof vast te houden is sinds 1990 met meer dan 80% afgenomen volgens het rapport. Ook bossen slaan minder koolstof op omdat ze jonger zijn en door klimaatverandering minder stabiel functioneren.

Koolstofvoetafdruk en consumptie
Voor het eerst bevat de barometer ook de koolstofvoetafdruk van Belgische consumenten (inclusief buitenlandse emissies gekoppeld aan ingevoerde goederen). Die totale voetafdruk is sinds 1990 nagenoeg gelijk gebleven; per inwoner is er een lichte daling. België is netto-importeur van emissies: het aandeel emissies verbonden aan import stijgt, wat keuzes in consumptie en ketens beïnvloedbaar maakt.

Doel en gebruik van het rapport
De barometer is geen beleidsanalyse maar een cijfermatige “best effort” om te laten zien waar België staat in de transitie. De data kunnen dienen als leidraad voor overheden en stakeholders om gerichtere acties te nemen richting klimaatneutraliteit in 2050.