Minstens 24 Nederlanders blijken mee te hebben gewerkt aan massamoord in Auschwitz
In dit artikel:
Tijdens de Tweede Wereldoorlog waren ten minste 24 Nederlanders actief als kampbewakers in Auschwitz, waaronder vijftien mannen en negen vrouwen, zo blijkt uit meer dan tien jaar onderzoek van onderzoeksjournalist Stijn Reurs. Hij bracht deze onbekende verhalen samen in de documentaireserie 'De Nederlandse Kampbewakers van Auschwitz'. Terwijl het aandeel vrouwelijke bewakers al eerder deels bekend was, onthult Reurs nu uitgebreid het betrokken zijn van Nederlandse mannen, waarvan sommigen direct meewerkten aan de massamoord, onder meer bij het de gaskamers begeleiden en het doden van gevangenen met nekschoten. Gezien het vernietigen van nazi-administratie in de laatste oorlogsfase vermoedt hij dat het aantal betrokken mannen mogelijk hoger ligt.
Een schrijnend voorbeeld is Pieter Houthuijzen uit Utrecht, die onder financiële druk zich aansloot bij de SS, maar later spijt kreeg en psychisch brak vanwege de wreedheden die hij meemaakte. In contrast stond Jacoba Roelofs, een fanatieke NSB’er die bekendstond om sadistisch gedrag tegenover gevangenen. Ook Peter Graat uit Eindhoven toonde later berouw en deed zijn verhaal na terugkeer in Nederland. De motieven van deze Nederlanders liepen uiteen van armoede en dwang tot ideologische overtuiging.
De families van de betrokkenen hadden vaak geen weet van het kampverleden van hun voorouders en reageerden tijdens contact met Reurs meestal geschokt maar ook nieuwsgierig. Om hen te beschermen, werden soms geboortedata of geboorteplaatsen van ex-SS’ers bewust weggelaten. Historisch gezien was er weinig aandacht voor deze Nederlandse bewakers; veel ex-SS’ers gaven post-oorlog excuses op basis van frontdienst elders, waardoor hun kampverleden onderbelicht bleef.
Het Auschwitz-complex in Polen, bestaande uit Auschwitz 1, Auschwitz II-Birkenau en Auschwitz III-Monowitz, was vanaf 1942 het centrum van industriële genocide, waarbij ruim 1,1 miljoen mensen, voornamelijk Joden, omkwamen door vergassing en executies. Onder de bewakers van de gaskamers waren ook Nederlanders actief, wat onderstreept wordt door getuigenissen van overlevenden van de gedwongen werkzame Joodse Sonderkommando’s.
Linda Clewitz, voorzitter van het Nederlands Auschwitz Comité, stelt dat het bekend is dat Nederlanders deel uitmaakten van Auschwitz-bewakers, vaak binnen de Waffen-SS, en benadrukt het belang van herinnering en grondig historisch onderzoek. Zij wijst op de complexiteit van individuele keuzes in oorlogscontexten en waarschuwt tegen het lichtzinnig openbaar maken van namen zonder gedegen bewijs, vanwege de impact op families en het gevaar van fouten.
De documentaireserie van Reurs en aanvullend onderzoek brengen een nieuw, belangrijk hoofdstuk aan het licht over Nederlandse rol in de Holocaust, waarbij er een balans gezocht wordt tussen het blootleggen van waarheden en het respecteren van nabestaanden. Akademische experts en overlevenden getuigen bevestigen de noodzaak om ook deze donkere kanten van de Nederlandse oorlogsgeschiedenis te erkennen en te begrijpen.