Nieuwe behandeling met geluidsgolven biedt uitkomst voor mensen met trillende ledematen: „Ik lag te stralen"
In dit artikel:
Joost Dull (64) uit Amsterdam kreeg maandag als een van de eerste patiënten in Nederland een nieuwe ultraklankbehandeling (HIFU) tegen essentiële tremor in het Amsterdam UMC. Hij ervaart direct groot resultaat: de tremor in zijn linkerhand is vrijwel verdwenen, waardoor alledaagse handelingen zoals nagels knippen, tandenpoetsen en drinken weer goed lukken. Dull heeft sinds zijn tienerjaren last van bevingen; medicijnen als propranolol gaven de afgelopen twintig jaar onvoldoende soelaas.
HIFU (high intensity focused ultrasound) werkt met duizenden geluidselementen in een met water gevulde helm die gericht ultraklank naar een klein doelgebied diep in de hersenen stuurt. Door gerichte verhitting (eerst testverwarming rond 50 °C, daarna tot circa 60 °C) worden hersencellen lokaal vernietigd, wat de oorzaak van de tremor kan wegnemen. De behandeling duurt ongeveer anderhalf uur, patiënten moeten kaalgeschoren en met de helm en vier schroeven gefixeerd op het hoofd zitten; de plaatselijke verdoving daarvoor kan pijnlijk zijn. Patiënten kunnen vaak dezelfde dag weer naar huis.
Neuroloog dr. Arthur Buijink, die de ingreep bij Dull uitvoerde, noemt HIFU zeer effectief: buitenlandse studies laten zien dat bij zo’n 90 procent van de behandelden verbetering optreedt — bij ongeveer de helft bijna volledige verdwijning van de tremor en bij 40 procent duidelijke vermindering. Het effect is vaak direct zichtbaar en ontroert sommige patiënten die jarenlang last hadden. Ongeveer 10 procent van de patiënten merkt weinig verbetering.
Bijwerkingen komen vooral kort na de behandeling voor: balansproblemen, tintelingen in mondhoeken of vingers en lokale zwelling rond het behandelde hersengebied. Deze klachten zijn meestal tijdelijk; Dull meldt lichte tintelingen in duim en wijsvinger, maar verder geen hinder. Omdat de risico’s toenemen bij twee zijden tegelijk, wordt eerst één kant behandeld; de andere kant kan na ongeveer een half jaar gevolgd worden.
Tot nu toe was diepe hersenstimulatie (DBS) de enige operatieve optie. DBS vereist het implanteren van elektroden en is ingrijpender, maar kan beide zijden tegelijk aanpakken. Het Zorginstituut houdt DBS voorlopig als standaard, mede omdat er langdurige ervaring mee is en HIFU en DBS nog niet direct zijn vergeleken.
In Nederland hebben naar schatting meer dan een half miljoen mensen een essentiële tremor, maar naar verwachting komen jaarlijks ongeveer 150 patiënten in aanmerking voor HIFU: alleen mensen met ernstige tremor die minsteens twee medicijnen hebben geprobeerd zonder voldoende resultaat. Er loopt overleg over uitbreiding van indicaties — onder meer naar sommige parkinsonpatiënten — omdat internationale studies ook daar bemoedigende resultaten laten zien, maar vergelijkend bewijs met DBS ontbreekt nog.