Nieuw initiatief voor steun bij juridische intimidatie: 'Journalisten beginnen gevoelige onderwerpen te mijden'
In dit artikel:
Freelance onderzoeksjournalisten in Nederland worden steeds vaker geconfronteerd met juridische intimidatie via SLAPP's (Strategic Lawsuits Against Public Participation), rechtszaken die bedoeld zijn om hen financieel uit te putten en publicaties te dwarsbomen. Parcival Weijnen, mede-oprichter van onderzoekscollectief Spit, heeft zelf meerdere SLAPP-zaken meegemaakt en benadrukt de hoge kosten, stress en het risico op zelfcensuur die hiermee gepaard gaan. Het aantal bedreigingen stijgt, vooral tegen journalisten die bedrijven met veel macht en kapitaal onder de loep nemen, waardoor het machtsonevenwicht toeneemt.
Free Press Unlimited en Spit bundelen hun krachten om journalisten beter te ondersteunen. Uit een recent onderzoek blijkt dat juridische dreigingen vaak leiden tot zelfcensuur: bronnen verdwijnen, titels worden aangepast of verhalen worden ingetrokken uit angst voor mogelijke claims. Vooral de dreigfase, nog vóór een rechtszaak, kan al verstrekkende gevolgen hebben door onzekerheid en reputatieschade. Freelancers mijden daardoor vaak gevoelige onderwerpen zoals vastgoed of fiscale kwesties.
Het nieuwe initiatief, in samenwerking met advocaat Emiel Jurjens en in overleg met de Nederlandse Vereniging van Journalisten (NVJ), richt zich op het creëren van snellere en betere juridische en financiële hulp, bijvoorbeeld via een centraal dashboard waar journalisten direct ondersteuning kunnen vinden. Hoewel bestaande fondsen en organisaties hulp bieden, ligt de focus nu ook op preventieve advisering voorafgaand aan publicatie, zoals juridische toetsing van artikelen en bewijslastopbouw. Daarnaast wordt overwogen om hoogrisico-onderwerpen in kaart te brengen zodat journalisten tijdig begeleiding krijgen.
Weijnen pleit ervoor dat redacties collectief meer media-aandacht besteden aan artikelen die met SLAPP-bedreigingen te maken hebben, om de druk van individuele journalisten af te halen en zo afschrikwekkend te reageren op strategische rechtszaken. De komende maanden vinden rondetafelgesprekken plaats met betrokkenen om de pilot van een jaar vorm te geven, met als uiteindelijk doel een structurele oplossing die zowel vergoeding als bescherming biedt aan onderzoeksjournalisten in een steeds risicovoller klimaat.