Niet polariseren, maar mensen samenbrengen: zo kan Nederland zich voorbereiden op oorlog

In dit artikel:

Deze zomer trok Follow the Money langs grensposten, prikkeldraad en wapenfabrieken aan het Oostfront en kwam tot een duidelijke conclusie: een geloofwaardige defensie draait niet alleen om tanks en drones, maar vooral om sociale cohesie — een gedeelde bereidheid van burgers om bij te dragen aan de verdediging van hun land.

Wat werd onderzocht en waar
- Landen als Polen, Finland en de Baltische staten (Estland, Letland, Litouwen) vormen het voorbeeld: ze investeren zwaar in legers en in verdedigingsmaatregelen aan de oostgrens, maar onderscheidend is vooral de vastberadenheid van hun samenlevingen.
- Praktische voorbeelden: Polen legt landmijnen en bereidt het opblazen van bruggen voor; Finland heeft snel af te sluiten verkeersassen en viaducten met uitsparingen voor explosieven; Baltische staten vertrouwen op een versterkte NAVO-aanwezigheid omdat zij weinig strategische diepte hebben.
- In Warschau bezocht de auteur de WB Group, Polen’s grootste wapenfabriek, die snel productie van drones en grenssensoren opschaalde en veel aan Oekraïne leverde.

Historische en geopolitieke context
- Na 9/11 verschoof de NAVO-focus lang naar expeditionaire missies in Afghanistan en Irak; Rusland werd deels als partner gezien. De annexatie van de Krim (2014) en de invasie van Oekraïne (2022) veranderden dat beeld.
- Finland bleef aanvankelijk buiten de NAVO en paste in die jaren zijn defensiestrategie zelfstandig aan; die keuze blijkt volgens sommige experts achteraf verstandig.
- Door de Russische dreiging is de NAVO sterker zichtbaar in Oost-Europa: bijna 10.000 buitenlandse troepen in de Baltische landen, bijna 12.000 in Polen; Duitsland stationeert een brigade in Litouwen; Nederland levert honderden militairen, F-35’s en schepen.

Kernlessen en beleidsimplicaties
- Defensie is meer dan materieel: technologie moet ook inzetbaar zijn door burgers met beperkte militaire training, zoals in Oekraïne waar civiele innovatie en massaproductie van drones belangrijk waren.
- De bereidheid van burgers om bij te dragen is niet statisch; leiderschap en een positief narratief matteren. Parkes (NATO Defence College) waarschuwt tegen het simplistisch bestempelen van westerlingen als “lui”: dergelijke cynische boodschappen ondermijnen juist bereidheid en vertrouwen.
- Financiële keuzevraagstukken: sommige politici pleiten voor bezuinigingen op zorg en sociale zekerheid om meer defensiebudget vrij te maken. Volgens betrokken experts is dat contraproductief: het schaadt sociale cohesie en levert bovendien onvoldoende geld op, omdat eerdere defensie-tekorten niet zijn gecompenseerd door versterkte verzorgingsstaten maar vaak door belastingverlagingen.

Waartoe dit alles leidt
- West-Europa kan leren van de oostelijke buren, maar lessen zijn ingewikkeld en contextgebonden. Geografische factoren, historische ervaringen en interne eenheid verschillen per land.
- Voor Nederland en andere westerse staten is de uitdaging niet alleen meer geld of dienstplicht invoeren, maar het voeren van een maatschappelijk debat dat mensen een rol en perspectief biedt — daarmee kan de noodzakelijke collectieve wil worden gevormd in plaats van afgedwongen.

De serie 'Groeten vanaf het Oostfront' is gemaakt met steun van het Fonds Bijzondere Journalistieke Projecten; FTM blijft toezicht houden op hoe miljarden aan defensiegeld worden besteed.