Nederlandse tieners volop 'geghost' en gepest in WhatsApp-groepen: 'Je bent verwijderd!'
In dit artikel:
Onderzoek van Motivaction in opdracht van Helpwanted en stichting School & Veiligheid toont dat WhatsApp- en andere groepschats in Nederland een belangrijke bron van sociale uitsluiting en cyberpesten onder tieners zijn. Van de ruim duizend ondervraagde kinderen en jongvolwassenen geeft meer dan de helft aan ooit bewust buitengesloten te zijn in zo’n groepsapp; ongeveer een kwart ervaart dat maandelijks. Praktijken variëren van plotselinge verwijdermeldingen of blokkades en “ghosten” tot het maken van chats over iemand zonder diegene uit te nodigen, het verspreiden van geroddel en het bewust uitsluiten met ‘inside jokes’.
Concreet meldt 18 procent dat er het afgelopen jaar een groepschat over hen werd aangemaakt terwijl zij niet waren uitgenodigd. Een veelgehoord voorbeeld is dat klasgenoten iemands naam in een lege ruimte op een foto zetten en vervolgens in de reacties belachelijk maken. Veel jongeren voelen zich daardoor minderwaardig; sommige slachtoffers gaan uit schaamte later zelf meedoen aan pestgedrag.
Groepsdruk speelt een sleutelrol: een derde voelt zich gedwongen om te participeren in pesten, en bijna twee derde zegt niets te doen uit angst voor negatieve gevolgen voor zichzelf. Daardoor ontstaat een situatie waarin iedereen verwacht dat een ander ingrijpt, en uiteindelijk niemand reageert.
Jongeren zitten veel online: gemiddeld besteden ze iets meer dan vier uur per dag in groepschats. WhatsApp (83%) en Snapchat (59%) domineren, gevolgd door Instagram (28%) en TikTok (27%). Tegelijkertijd gaat slechts 29% van 10- tot 17-jarigen dagelijks naar buiten om te spelen of sporten, wat het belang van online sociale kringen benadrukt.
Er is geen eenvoudige oplossing. Helpwanted en deskundigen benadrukken het belang van mediawijsheid en het leren opkomen voor elkaar. Ook moet victimblaming bestreden worden: pesten is nooit de schuld van het slachtoffer. Honderden professionals pleiten al voor strengere leeftijdsnormen voor smartphones en sociale media; het kabinet adviseerde ouders onlangs kinderen jonger dan 15 jaar geen toegang te geven tot sociale media, maar dat is niet verplicht.
Om ouders te ondersteunen start de overheid een campagne voor gezinnen met kinderen van 7 tot 12 jaar om gesprekken over smartphonegebruik en online veiligheid te stimuleren. Internationaal groeit de discussie ook: landen als Australië en politiek leiders als Macron pleiten voor beperkingen op socialmediatoegang voor jongeren. Helpwanted pleit voor een gefaseerde begeleiding van kinderen in hun online ontwikkeling, van kleinschalig (pierenbadje) naar zelfstandig gebruik (open zee), gecombineerd met onderwijs in mediawijsheid.