Nederlandse rechter oordeelt over voortbestaan laatste onafhankelijke nieuwszender Servië

In dit artikel:

Op 15 maart 2025 kwamen tussen de 275.000 en 325.000 Serviërs in Belgrado samen om te demonstreren tegen president Aleksandar Vučić. Vrijwel alle nationale zenders bagatelliseerden de protesten; één uitzondering was N1, de laatste onafhankelijke nieuwszender in Servië. N1 versloeg de betogingen live van begin middag tot diep in de avond, ontdekte onder meer het gebruik van geluidswapens en bereikte een marktaandeel van rond de 65 procent. De scherpe verslaggeving zette N1 in het vizier van Vučić, die de reportage fel bekritiseerde en volgens critici probeert de zender het zwijgen op te leggen.

De bedreiging voor N1 vloeit niet alleen voort uit directe politieke druk, maar vooral uit een ongekende bestuurscrisis bij United Group, het in Hoofddorp gevestigde moederbedrijf van N1. Oprichter en minderheidsaandeelhouder Dragan Šolak en de tot voor kort ceo Viktoriya Boklag werden op 16 juni 2025 ontslagen nadat United Group SBB voor 1,5 miljard euro aan PPF en deels aan staatsbedrijf Telekom Srbija had verkocht. BC Partners, de meerderheidsaandeelhouder en Brits private equity-fonds dat ook gelden van Nederlandse pensioenfondsen beheert, zou volgens interne spanningen een leidende rol spelen bij de koerswijziging.

Journalisten, hoofdredacteuren van dertien dochtermedia en leden van het management uitten in brieven en brandbrieven hun ongerustheid over gebrek aan transparantie, mogelijke inmenging door politieke krachten en het feit dat kritische medewerkers werden geschorst of ontslagen. Zij waarschuwden dat media in politiek kwetsbare samenlevingen niet als gewone bedrijfsmiddelen behandeld mogen worden en eisten openheid over contacten tussen BC Partners en lokale machthebbers.

De zaak escaleerde toen eind augustus een gelekte audio-opname via onderzoekscollectieven naar buiten kwam. In de opname spreken Stan Miller (de nieuwe ceo) en Vladimir Lučić (baas van Telekom Srbija) over druk van de Servische president op Nikos Stathopoulos van BC Partners om de directie van United Media snel te verzwakken of te vervangen. De opnamedeelnemers noemen snelle ingrepen en het ‘kleiner maken’ van het bedrijf; United Group erkent de authenticiteit maar betoogt dat uitspraken uit hun context zijn gehaald. Topmanagers stelden desondanks dat het bestuur zijn checks and balances had verloren en riepen om een onafhankelijk onderzoek; zij spreken zelfs over risico’s van corruptie, handel met voorkennis en bevoordeling bij verkoopdeals.

Šolak heeft de Nederlandse Ondernemingskamer verzocht in te grijpen: hij eist een onafhankelijk onderzoek, de schorsing van Miller en de herbenoeming van Boklag. De rechtszaak speelt in Nederland omdat United Group in Hoofddorp staat ingeschreven; daarmee kan de Amsterdamse Ondernemingskamer beslissen over het lot van het mediaconcern en dus indirect over de toekomst van N1. Advocaat Jan‑Willem de Groot benadrukt dat minderheidsaandeelhouders volgens Nederlands recht belangrijke beschermingen hebben en hoopt dat de Kamer ook rekening houdt met de maatschappelijke component en de gevolgen voor persvrijheid op de Balkan.

Belanghebbenden reageren verdeeld. United Group noemt de procedure een poging van een ontevreden aandeelhouder om invloed en inkomen te herstellen. Šolaks woordvoerders ontkennen aantijgingen van zelfverrijking en stellen dat BC Partners bereid was om Servische bedrijfsonderdelen aan Telekom Srbija te verkopen. Nederlandse pensioeninvesteerders (onder meer via fondsen waarin BC Partners belegt) hebben inmiddels om een gesprek verzocht over de situatie.

Analisten en journalisten wijzen op een bredere context: Vučić heeft een lange geschiedenis van media‑controle, teruggaand tot de Milošević‑periode en wetten die kritische media straften. Telecom‑bedrijf Telekom Srbija werkt nauw met de staat samen en heeft onder Vučić marktaandeel opgebouwd. Als United Group en dus N1 in de handen van pro‑regeringsbelangen vallen, vrezen critici dat Servië vrijwel volledig afhankelijk wordt van door de macht gecontroleerde informatiebronnen — een ontwikkeling die volgens N1‑hoofdredacteur Igor Božić grote gevolgen heeft voor democratie en voor Europa: "Als Vučić de strijd wint, heeft hij de volledige controle over de Servische televisie."

Kortom: het conflict combineert commerciële herstructurering, een intern bestuursconflict bij een groot mediaconcern en aanwijzingen voor politieke inmenging uit Servië. Wat de Ondernemingskamer op korte termijn beslist, kan bepalen of N1 onafhankelijk blijft en daarmee in sterke mate de ruimte voor kritische journalistiek in Servië en de bredere westelijke Balkan beschermt of verder doet slinken.