Nederlands trekt zich terug uit Nederland: hoe autochtonen vreemden werden in de grootstedelijke horeca
In dit artikel:
In een Amsterdams café merkte de auteur hoe een simpele bestelling van “Spa Rood” tot verwarring leidde bij een jonge ober — een klein voorbeeld van een groter proces: Nederlands verliest terrein als courante voertaal in de horeca van de Randstad. Dit speelt vooral in Amsterdam en andere grote steden waar veel buitenlandse arbeidsmigranten en studenten werken en leven, en waar de arbeidsmarkt en netwerken zo aantrekkelijk zijn dat mensen bereid zijn tijdelijk laagbetaalde horecabanen te accepteren om vervolgens door te stromen.
De verschuiving heeft twee belangrijke oorzaken. Ten eerste de netwerk-economische werking: de grachtengordel en stadscentra fungeren als A-locaties waar internationale jongeren kansen zoeken en blijven hangen, vaak zonder veel aandacht voor het aanleren van Nederlands. Ten tweede is er een bewuste voorkeur van sommige horecaondernemers voor Engels omdat het modern, ‘smaakvoller’ of beter voor de uitstraling van hun zaak schijnt. Daarnaast versterken universiteiten die steeds meer Engelstalige opleidingen aanbieden en de grote instroom van buitenlandse studenten deze dynamiek: Engels wordt op meerdere fronten de dagelijkse lingua franca.
De taalverandering beperkt zich niet tot cafés. Boekhandels in Amsterdam, Rotterdam, Den Haag en Utrecht zien sterke groei in Engelstalige afdelingen; young adult- en populaire titels in het Engels winnen terrein, wat wijst op een bredere culturele omslag. Planbureaus wijzen erop dat de concentratie van inkomen, banen en technologie in de vier grote steden de verspreiding van het Engels structureel maakt. Bezoekers uit minder stedelijke gebieden krijgen hierdoor soms het gevoel dat hun taal en leefwereld ouderwets zijn.
Er zijn tegenwerpingen en onzekerheden over tempo en omvang van de verschuiving: wetenschappers variëren in hun voorspellingen — van decennia tot behoud van Nederlands als dominante taal op langere termijn. Praktisch gezien valt op dat horecaondernemers vaak genoeg tools en apps hebben om nieuw personeel elementair Nederlands te leren, maar dit gebeurt zelden; simpele beleefdheidsvormen ontbreken daardoor vaak in de bediening.
Wie bezorgd is over het terugdringen van Nederlands wordt door sommige ondernemers snel als zeurpiet weggezet, zeker in een markt waar personeel schaars is. De situatie roept vragen op over culturele identiteit, toegankelijkheid en de rol van beleid en werkgevers bij het bevorderen van taalkennis. Mogelijke antwoorden liggen in gerichte taalcursussen voor werknemers, incentives voor ondernemers om Nederlands te stimuleren en aandacht voor tweetaligheid als brug in plaats van vervanging — juist in een internationaal georiënteerde samenleving.