Nederlanders hebben soms misplaatst vertrouwen in hun digitale kennis

In dit artikel:

Een recent onderzoek van de Universiteit van Amsterdam, uitgevoerd in opdracht van het Ministerie van Binnenlandse Zaken met het nieuwe meetinstrument DigIQ2.0, onderzocht de digitale vaardigheden van bijna 2.500 Nederlanders vanaf tien jaar. Respondenten beoordeelden eerst hun eigen digitale bekwaamheid, waarna ze praktische opdrachten en kennistests kregen.

Belangrijkste bevindingen:
- Zelfbeeld versus werkelijkheid: Nederlanders hebben over het algemeen veel vertrouwen in hun digitale vaardigheden, maar scoren beduidend lager op praktische taken en kennisvragen. Basisvaardigheden zoals iets op Google opzoeken zijn wijdverbreid, maar geavanceerde zoekmethodes en kritisch beoordelen van sociale media blijken lastig.
- Ongelijk verdeelde vaardigheden: jongeren, jongvolwassenen en hoogopgeleiden presteren structureel beter dan ouderen, laagopgeleiden en tieners.
- Netiquette en privacy: veel mensen overschatten hun kennis van wat online wel of niet kan. Slechts ongeveer een derde weet dat voor het plaatsen van herkenbare foto’s vaak toestemming nodig is.
- Digitaal welzijn en beveiliging: hoewel veel respondenten vinden dat ze gezond omgaan met schermgebruik, gebruikt slechts 1 op de 10 een app om schermtijd te meten of te beperken. Herkenning van misleidende content zoals phishing gaat redelijk, maar accountbeveiliging is vaak beperkt; ouderen maken bijna geen gebruik van biometrische inlogmethodes.
- Online dienstverlening: veel mensen denken adequaat te handelen bij digitale transacties (zoals online betalen of contact met instanties), maar het beoordelen van de veiligheid van webshops blijkt lastig.
- Kennis over AI: kennis over privacy- en klimaatrisico’s van generatieve AI (bijv. ChatGPT) is beperkt, vooral bij laagopgeleiden, tieners en ouderen. Jongvolwassenen en hoogopgeleiden scoren beter in het formuleren van effectieve AI-prompts.

De resultaten worden toegankelijk gemaakt via een online dashboard voor beleidsmakers en worden op 20 november gepresenteerd tijdens het ECP-jaarfestival. De studie wordt de komende jaren met nog vijf meetrondes voortgezet om ontwikkelingen scherper in kaart te brengen. Implicatie: er is behoefte aan gerichte educatie en beleid om het verschil tussen ervaren en daadwerkelijke digitale vaardigheden te verkleinen.