Nederland voor de rechter: 'Bescherm Bonaire beter tegen klimaatverandering'
In dit artikel:
Kjelld Masoud Kroon (30), die opgroeide op Bonaire maar in Amsterdam woont, staat samen met milieuorganisatie Greenpeace centraal in een klimaatzaak die dinsdag en woensdag bij de rechtbank in Den Haag dient. Kroon, die het eiland minstens eenmaal per jaar bezoekt, ziet er de zeespiegel stijgen, heettere dagen en zouter wordende landbouwgrond: lokale boeren merken dat zaden minder goed kiemen en oogsten achterblijven. Een van de eilanders, boer Onnie Emerenciana (62), zal als getuige spreken over die gevolgen.
In 2023 spanden Kroon en zeven medestrijders met Greenpeace een zaak tegen de Nederlandse staat aan om betere bescherming en klimaatadaptatie voor Bonaire te eisen. De individuele vorderingen van de acht zijn later niet-ontvankelijk verklaard omdat Greenpeace hen al vertegenwoordigt; de eilandbewoners treden nu vooral als getuigen op. Greenpeace eist niet alleen snellere CO2-reductie (klimaatneutraliteit in 2040), maar vooral concrete maatregelen om Bonaire aan te passen aan zeespiegelstijging, hitte en verzilting.
De eis van verbeterde adaptatie maakt deze zaak bijzonder; de initiatiefnemers verwijzen naar een eerder dit jaar uitgebracht advies van het Internationaal Gerechtshof op verzoek van Vanuatu, waarin werd gesteld dat staten verplicht zijn het klimaat te beschermen en industrialiseerde landen een bijzondere verantwoordelijkheid dragen. Dat advies heeft de zaak voor Bonaire volgens Kroon een juridische impuls gegeven.
Bonaire, sinds 2010 een bijzondere gemeente van Nederland samen met Saba en Sint Eustatius, valt niet onder veel van de Nederlandse beschermingswetten die in Europees Nederland bestaan (zoals deltawerken en sommige klimaatregels). Greenpeace stelt dat die ongelijke behandeling mensenrechten raakt en neerkomt op discriminatie; Kroon zegt dat het voelt alsof Den Haag de eilanden als tweederangsburgers behandelt. Wetenschappelijk onderzoek in opdracht van Greenpeace door de Vrije Universiteit waarschuwt dat rond 20 procent van Bonaire tegen het einde van deze eeuw onder water kan staan, met verlies van cultuurhistorische plekken (zoals 19e-eeuwse slavenhuisjes), natuurgebieden zoals Lac Bay en uiteindelijk infrastructuur rond Kralendijk.
De staat betwist het verwijt van onvoldoende bescherming: volgens de landsadvocaat vergt Bonaire een andere aanpak dan Nederland vanwege andere geografische omstandigheden en vanwege het besluit uit 2010 om niet alle Nederlandse wetten direct van toepassing te verklaren. De regering wijst naar investeringen in drinkwater en rioolzuivering en zegt per hoofd van de bevolking zelfs meer uit te geven aan klimaatadaptatie op Bonaire dan in Europees Nederland.
Kroon benadrukt dat oplossingen lokaal afgestemd moeten zijn en dat Nederland moet samenwerken met lokale kennis in het Caribisch gebied in plaats van automatisch te kiezen voor Europese dijkoplossingen. Onderzoekers waarschuwen dat herstel van koraal en mangroves alleen mogelijk niet voldoende zal zijn; Kroon voegt eraan toe dat beschermingsmaatregelen het karakter van het eiland niet mogen vernietigen. Tegelijk blijft hij kritisch over het huidige beleid, dat hij omschrijft als veelal symbolisch en onvoldoende structureel.