Nederland staat op een kruispunt bij de verkiezingen van de eeuw

In dit artikel:

Jos van Gennip, 86‑jarige oud‑directeur van de CDA‑denktank, noemde de verkiezingen van komende woensdag tijdens een presentatie in sociëteit De Witte in Den Haag “de belangrijkste van deze eeuw”. Met zijn lange politieke ervaring stelde hij de inzet scherp: het gaat niet om campagnefranje maar om de toekomst van de democratische ordening in Nederland en Europa.

Van Gennip gebruikt historische vergelijkingen om te waarschuwen voor het gevaar van hernieuwd nationalisme. Al in de jaren negentig vroeg hij zich af of westerse samenlevingen nog bereid waren offers te brengen voor internationale solidariteit — een echo van debatten uit de aanloop naar de Tweede Wereldoorlog. Die zorg is actueel geraakt door recente politieke discussies, zoals in de Kamer over het verlagen van de verwarming ten bate van steun aan Oekraïne. Zulke vragen illustreren volgens hem de verleidelijke keuze tussen onmiddellijke bestaanszekerheid en politieke vrijheden.

De opmars van rechts‑radicale partijen speelt mee in zijn analyse. Bij de vorige Kamerverkiezingen haalden die partijen samen bijna een derde van de zetels; nu moet worden bekeken hoe kwetsbaar kiezers zijn voor retoriek die vrijheid opoffert aan materiële zekerheid — een dynamiek die potentieel autoritaire tendensen kan versterken. Van Gennip waarschuwt dat het gevaar niet alleen van één partij komt maar ook van navolgers en bredere maatschappelijke stromingen.

Een belangrijke achtergrond is volgens hem de geopolitieke omslag: Europa kan en moet zich sterker zelf verdedigen en kan steeds minder blind vertrouwen op de Verenigde Staten als beschermmacht. Van Gennip verwijst naar de omslag in Amerikaanse politiek en herinnert aan parallellen met leiders uit het verleden; zijn observatie was zelfs somber vlak voor de Amerikaanse presidentsverkiezingen van 2024. Historische voorbeelden — van Roosevelt die isolationisme bestreed tot commentaren van Huizinga in de jaren dertig — dienen als lessen over het belang van principiële politieke keuzes in crisistijd.

De kernvraag van de stembusgang wordt, aldus het betoog, concreet en dubbel: willen Nederlanders leven in een vrije, democratische samenleving of in een autoritairere, meer gecontroleerde staat; en kiezen ze voor een scherp marktgericht, consumentgericht model of voor een Rijnlands model waarin het algemeen welzijn centraal staat? Volgens Van Gennip staat er echt iets op het spel en bieden deze verkiezingen een reële keuzemoment.