Nederland heeft te weinig bos, maar aanleg blijkt lastig te zijn
In dit artikel:
De Nationale Bossenstrategie, opgesteld in 2020 door het Rijk en provincies, streeft naar een groei van het Nederlandse bosareaal met 10 procent tegen 2030, wat neerkomt op een uitbreiding van 37.400 hectare. Staatsbosbeheer draagt hiervan 5.000 hectare bij, de rest wordt gerealiseerd door provincies en het Rijk, waarbij de helft van de uitbreiding plaatsvindt binnen het Natuurnetwerk Nederland en de andere helft in gebieden zoals rivieren, beekdalen, stadsranden en landbouwgrond. Naast kwantiteit is er ook aandacht voor de kwaliteit van bossen, met nadruk op diverse boomsoorten, leeftijdsvariatie en vermindering van stikstofneerslag voor een vitaler ecosysteem dat beter weerstand biedt tegen droogte en meer CO2 vasthoudt.
Uit recente cijfers (tot eind 2023) blijkt dat slechts 1.436 hectare nieuw bos is aangeplant, ongeveer 4 procent van de doelstelling, wat een stagnatie en vertraging in de realisatie van de strategie toont. Een belangrijke belemmering is de trage en soms niet verkregen vergunningverlening, wat projecten vertraagt of doet stoppen ondanks investeringen in tijd en geld. Staatsbosbeheer plant voornamelijk op eigen terreinen, maar is afhankelijk van toestemming van gemeenten en provincies, waarbij ook de betrokkenheid van omwonenden een rol speelt. Financiering vormt een andere uitdaging; de kosten voor aanleg stijgen door vertragingen, hogere aannemerskosten en toenemende personeelsuitgaven. Het wegvallen van het Transitiefonds, dat voorheen onder meer boeren uitkocht om ruimte te creëren, heeft de onzekerheid en stagnatie bij provinciale bosuitbreiding versterkt.
Noord-Brabant loopt voorop met de meeste bosuitbreiding, mede dankzij een sterke uitvoeringsorganisatie, samenwerking met lokale initiatieven en een innovatieve aanpak van archeologisch onderzoek die tijd en kosten bespaart. Ook stimuleert de provincie actieve burgerparticipatie via een crowdfundingsplatform, waarmee projecten als voedselbossen en vergroening van speelplekken worden gefinancierd.
Een concreet voorbeeld van nieuw bosaanplant is bij landgoed Broekhuizen tussen Leersum en Wijk bij Duurstede, waar in 2023 en 2024 in totaal 18 hectare bos met ruim 58.000 bomen en struiken werd geplant. Hierbij is zorgvuldig gekeken naar biodiversiteit, met inheemse boomsoorten die passen bij grond- en wateromstandigheden. Bescherming tegen wildvraat, onder meer door reeën, is geregeld met rasters. Ecologisch onderzoek wees op aanwezigheid van beschermde soorten zoals ringslang en hazelworm, waarvoor specifieke maatregelen zijn genomen, bijvoorbeeld door zonnige plekken te creëren. Daarnaast is een zoomvegetatie met meidoorn en sleedoorn aangelegd, die insecten, vogels en de zeldzame sleedoornpage vlinder ondersteunt. Toegang tot het gebied is beperkt om de rust voor fauna te behouden; bezoekers kunnen het nieuwe bos via een klompenpad bekijken.
Al met al vraagt het behalen van de gestelde doelen om een versnelde uitvoering, verbetering van vergunningprocedures, meer financiële zekerheid en brede maatschappelijke steun, zodat bossen hun cruciale rol kunnen vervullen in natuurbehoud, klimaatmitigatie en recreatie.