Nederland draait geldkraan dicht van prestigieus maar omstreden klimaatcentrum
In dit artikel:
Nederland stopt na komend jaar met financiering van het Global Center on Adaptation (GCA) in Rotterdam. Het centrum, acht jaar geleden met veel ambitie naar Nederland gehaald om landen wereldwijd te adviseren over klimaatadaptatie, draait in de praktijk vooral werkzaamheden richting Afrika. Door het wegvallen van Nederlandse steun — en vergelijkbare besluiten van het Verenigd Koninkrijk en twijfels binnen de Gates Foundation — komt het voortbestaan van het GCA in gevaar; deze donateurs stonden het afgelopen jaar samen voor ongeveer de helft van de inkomsten.
Het GCA heeft een opvallende lijst bestuurders en adviseurs: onder anderen oud-premier Jan Peter Balkenende en voormalig topbestuurder Feike Sijbesma zitten in leidinggevende functies, burgemeester Carola Schouten en voormalig eurocommissaris Kristalina Georgieva in de adviesraad. Desondanks is de organisatie in donorlanden omstreden geraakt, vooral vanwege de handelswijze van directeur Patrick Verkooijen en zijn nauwe banden met Kenia.
Verkooijen veroorzaakte dit jaar ergernis binnen de Nederlandse delegatie toen hij tijdens een staatsbezoek aan Kenia onvoorzien het koningspaar en de Keniaanse president William Ruto toesprak en Ruto openlijk prees. Die publieke steun viel slecht omdat Ruto in binnen- en buitenland onder vuur ligt vanwege hardhandig optreden tegen demonstraties en gerapporteerde mensenrechtenschendingen. Verkooijen gaf later in een interview beperkt antwoord op vragen of zijn optreden de relatie met de Nederlandse overheid had geschaad.
Er bestaan ook zorgen over belangenvermenging: Verkooijen werd begin 2024 benoemd tot hoogste bestuurder van de Universiteit van Nairobi en het GCA betaalde in de jaren rond die benoeming ongeveer 1,2 miljoen euro aan diezelfde universiteit. Verschillende betrokkenen noemen die dubbelfunctie problematisch; Verkooijen en zijn woordvoerder stellen dat de betalingen waren afgesproken voordat zijn benoeming plaatsvond en dat interne regels zijn gevolgd.
Als Nederland stopt met steun, waarschuwt het GCA dat het kantoor in Rotterdam mogelijk moet sluiten en dat activiteiten naar Nairobi verplaatst zullen worden. Om druk op Den Haag uit te oefenen, hebben prominente internationale gezichten van het centrum, zoals oud-VN-topman Ban Ki-moon, een brief ondertekend aan het demissionaire kabinet en roepen zij op de beslissing te heroverwegen. Ban Ki-moon heeft publiekelijk aangegeven dat het beter is het GCA in Nederland te houden en noemde gesprekken met andere landen zoals Kenia over voortzetting van activiteiten.
Ministeries van Infrastructuur en Waterstaat en Buitenlandse Zaken geven als officiële reden dat lopende projecten dit jaar aflopen en om bezuinigingsredenen niet worden verlengd; de onrust rond het GCA wordt volgens hen niet formeel als reden genoemd. Wel is er volgens insiders de afgelopen jaren sprake geweest van conflicten tussen het centrum en Nederlandse ministeries, waardoor een nieuwe subsidieverlening onzeker is.
Een vertrek zou ook gevolgen hebben voor Rotterdam: de stad versloeg andere kandidaten om het centrum te huisvesten en beloofde gratis huisvesting tot 2030. Speciaal voor het GCA werd een duur drijvend kantoor in Katendrecht gebouwd; de gemeente zegt verrast te zijn door de verhuisdreiging en noemt het “jammer” als de organisatie Nederland verlaat.