Natuurjournaal 3 december 2025

In dit artikel:

Op zonnige herfstdagen valt in Nederland nog genoeg te zien: de bruinrode heidelibel vliegt nog rond en het gewoon gaffeltandmos is op veel plekken opvallend aanwezig. De waarnemingen zijn beschreven door Marco Wind (Nature Today) op 3 december 2025.

Bruinrode heidelibel: deze libelsoort is algemeen in heel Nederland en de exemplaren die nu nog vliegen leggen eieren voor de volgende generatie; de meeste volwassen dieren sterven vóór de winter, hoewel enkele imago’s de winter kunnen overleven. Voor herkenning ten opzichte van verwante soorten: de bloedrode heidelibel heeft volledig zwarte poten, terwijl de bruinrode en steenrode lichte banden op de poten hebben. De steenrode onderscheidt zich bovendien door een donkere streep boven en langs de zijkant van het oog (de zogenaamde “hangsnor”), iets wat bij de bruinrode ontbreekt. In het najaar maakt die fenologie het vaak eenvoudiger: doorgaans is nu vooral de bruinrode te zien.

Gewoon gaffeltandmos: dit mos komt door het hele land voor en groeit in alle landschappen, met een voorkeur voor de Pleistocene zandgronden waar het veel voorkomt op bossen, heide en stuifzanden. Het vormt zoden, pollen of kussens; de bladeren staan verspreid, hebben een eironde voet, gezaagde rand en een lange priemvormige top. Kleur verandert van glanzend groen naar geel/bruin naarmate het seizoen vordert. Voortplanting gebeurt meestal vegetatief doordat stukjes stengel of tak uitgroeien, maar op zandgrond worden nog regelmatig sporenkapsels gevormd. Het mos kan ook op boomstammen en rotsen voorkomen.

Kort gezegd: ook buiten het hoogseizoen biedt de natuur herkenbare soorten en duidelijke levenscycluskenmerken die waarneming en determinatie in het najaar vergemakkelijken. (Bron: Marco Wind, Nature Today; beelden: Jesper Kransen, Hans Haafkens / Waarneming.nl)