Natuurherstel lukt in Nederland, maar vanwege droogte moet beek aan infuus
In dit artikel:
In Nederland zijn op veel plaatsen succesvolle natuurherstelprojecten uitgevoerd, maar die successen staan vaak onder druk door structurele omgevingsproblemen zoals wateronttrekking, vervuiling en klimaatverandering. Belanghebbenden — onder meer Natuurmonumenten, LandschappenNL en Staatsbosbeheer — wijzen erop dat herstel mogelijk is, maar alleen als men de onderliggende oorzaken aanpakt en bereid is het landschap soms opnieuw in te richten.
Een illustratief voorbeeld is het Natura 2000-gebied Dwingelderveld in Drenthe. Toenemend landgebruik voor landbouw had delen van het kletsnatte heidegebied drooggelegd via uitgebreide ontwatering. Ongeveer vijftien jaar geleden werd de landbouwfunctie verplaatst, waardoor het gebied weer aaneengesloten natuur werd en de waterhoudende eigenschappen van het landschap hersteld. Zeldzame planten zoals gentianen en valkruid keren terug. Tegelijk laat Dwingelderveld zien dat herstel onvolledig kan blijven: sommige soorten, zoals het gentiaanblauwtje, hebben specifieke interacties (bijvoorbeeld met knoopmieren) nodig die niet zomaar terugkomen.
In Noord-Brabant is de afgelopen 25 jaar de beek de Beerze hersteld: de waterloop kreeg meer ruimte, waardoor natuurlijke processen als overstroming, erosie en sedimentatie terugkeren. Dat creëerde geschikt leefgebied voor beekgebonden soorten zoals de beekrombout, de rivierdonderpad en de kwabaal. Maar door dalende grondwaterstanden en onttrekkingen droogt de Beerze steeds vaker (bijna) uit. Als noodmaatregel boorde waterschap De Dommel afgelopen zomer een grondwaterput om de beek tijdelijk met 'overlevingswater' te voeden. Deskundigen bestempelen dat als een noodgreep en benadrukken dat structurele maatregelen nodig zijn: minder onttrekken, water langer vasthouden in voorjaarsperioden en betere verdeling tussen gebruikers.
Het grondwaterprobleem speelt ook in duingebieden, bijvoorbeeld de Westduinen op Goeree-Overflakkee. Lager polderpeil en onttrekkingen zorgen ervoor dat poelen en vochtige plekken vroeger droogvallen, wat de voortplanting van amfibieën, libellen en bepaalde orchideeën bedreigt. Oplossingen liggen volgens LandschappenNL in het verhogen van het peil in bufferzones en het terugdringen van onttrekkingen rond kwetsbare natuur.
Kortom: praktische successen tonen dat herstel kan werken, maar blijvend natuurherstel vergt onderzoek, samenwerking en ruimte én het wegnemen van externe drukfactoren. Zonder die systeemaanpak blijft het gevaar bestaan dat geboekte winst tijdelijk is.