Naar bitcoins delven in het regenwoud van Congo - met subsidie van de EU

In dit artikel:

In het oosten van de Democratische Republiek Congo hebben Europese subsidies miljoenen gefinancierd voor projecten die grotendeels hun beloften niet waarmaakten, concludeert het onderzoek. Centraal staat de Virunga Foundation van prins Emmanuel de Merode, die met EU-steun investeerde in toeristische lodges en meerdere waterkrachtcentrales. Een van die centrales – Luviro, gebouwd vanaf 2020 met een capaciteit van ruim 14 MW – draait vrijwel niet voor huishoudelijke gebruikers maar voedt sinds de oplevering vooral containers met krachtige computers die bitcoin ‘delven’. De commerciële winst vloeit grotendeels naar het Franse bedrijf BigBlock Green Services van Sébastien Gouspillou; een deel van de opbrengst is bestemd voor parkbeheer.

Hoewel de EU het project als voorbeeld presenteert van duurzame ontwikkeling (onder het Global Gateway-beleid) en bijna 80 miljoen euro extra beschikbaar stelde bovenop eerdere betalingen van circa 157 miljoen, blijkt de uitvoering problematisch. De Luviro‑centrale is niet aangesloten op een breed netwerk en heeft nauwelijks afnemers: volgens het laatste jaarverslag is piekconsumptie zonder cryptomining slechts circa 3 procent van de capaciteit. De keuze om energie aan bitcoinmining te besteden wordt door critici gezien als een mislukte prioritering van gemeenschapsvoorzieningen en een inefficiënte besteding van belastinggeld; EU-bronnen verdedigen het als gebruik van anders verloren energie.

Toerisme, een andere belangrijkste pijler van het Virunga‑model, leverde veel minder op dan eerder voorgespiegeld. Brussel betaalde miljoenen voor luxe lodges en beveiliging, met het idee dat rijke bezoekers banen en lokale inkomsten zouden genereren. In werkelijkheid zijn de bezoekcijfers en opbrengsten in de media en door betrokkenen overschat, de lodges raakten beschadigd of onbereikbaar door ontvoeringen, ebola, covid en toenemende geweldsdreiging. Delen van het park liggen inmiddels onder invloed van rebellen (M23), wat toerisme verder ondermijnt.

Tegen deze achtergrond kondigde de Congolese president op de WEF-top in Davos de vorming van de Groene Corridor Kivu‑Kinshasa aan – per decreet ingesteld op 15 januari dit jaar. Het gebied bestrijkt bijna een kwart van Congo, van het oosten tot Kinshasa, en beslaat een oppervlakte vergelijkbaar met Frankrijk, met meer dan dertig miljoen inwoners. Het bestuur en de uitvoering van de corridor werden stilzwijgend toegewezen aan de Virunga Foundation, zonder duidelijke communicatie over bevoegdheden of inspraak van lokale gemeenschappen.

Lokale en academische waarnemers waarschuwen dat dit proces top‑down verloopt en weinig rekening houdt met bewoners die al generaties lang in en van het landschap leven. Critici spreken van een mogelijke ‘groene landroof’: grote economische belangen — zoals inkomsten uit carbon credits en mogelijke mijnbouwconcessies — zouden sluimeren achter de natuurretoriek. Ook governance‑problemen bij eerdere Virunga‑projecten wekken zorgen dat slecht bestuur wordt beloond met nog grotere mandaten en meer Europese middelen.

Belangrijke feiten en cijfers: EU-bijdragen aan Virunga‑projecten bedragen naar schatting honderden miljoenen euro’s (inclusief leningen en donaties), de Luviro‑centrale levert ruim 14 MW maar voorziet slechts tienduizenden huishoudens in plaats van de beoogde honderdduizenden, en cryptoactiviteiten brachten sinds 2021 ongeveer 2,5 miljoen dollar op — ver van de door De Merode ooit voorziene inkomsten. Experts noemen het risicovol om in een conflictgebied te leunen op toerisme en kleinschalige energieclaims, en benadrukken dat betere lokale betrokkenheid en transparantere planning ontbreken.

Samenvattend: wat door voorstanders als een innovatief beschermings‑en‑ontwikkelingsmodel wordt aangeprezen, confronteert onderzoekers en lokale activisten met fundamentele vragen over prioriteiten, transparantie en macht. De Europese steun heeft projecten mogelijk in stand gehouden, maar heeft tegelijk weinig garanties opgeleverd dat die projecten de beoogde sociale en ecologische baten voor de Congolese bevolking realiseren.