Na vijftien jaar maakt het CDA een comeback, met de A als belangrijkste letter

In dit artikel:

Henri Bontenbal heeft het CDA de afgelopen twee jaar grondig heroriënteerd: geen jacht meer op de boze kiezer of rechtse stemmen omwille van electoraat, maar een terugkeer naar ideologische wortels en het midden. Dat proces illustreert het gesprek van 8 oktober 2025 op het burgemeesterskantoor van Sybrand van Haersma Buma in Leeuwarden, waar de huidige en een vorige partijleider elkaar boeken signeerden en nadachten over hoe het CDA weer richting geeft aan de samenleving in plaats van alleen te reageren op onvrede.

Achtergrond: decennialange macht en diepe neergang
Het CDA was ooit leidend in Nederlandse kabinetten, maar sinds 2010 raakte de partij in verval: leiderswisselingen, interne vleugelstrijd en twee grote afsplitsingen (onder meer Omtzigt en Van der Plas) zorgden voor een dieptepunt van slechts vijf Kamerzetels in 2023. Die ontmanteling van de oude machtsmachine maakte ruimte voor een hernieuwde identiteit, zo betogen insiders en historici.

Strategie: van marketing naar inhoud
Bontenbal, intussen partijleider sinds 2023, koos bewust voor inhoudelijk werk: lezingen, visiestukken en een boek (Het kan echt anders). Hij en zijn kring bij het Wetenschappelijk Instituut verzetten zich tegen de marketinglogica die de partij jarenlang volgde — het idee dat je enkel onvrede moet vertolken om kiezers terug te winnen. In plaats daarvan moest het CDA weer ideeën formuleren en draagvlak creëren. Deze koersaanpassing bevatte ook kritiek op simplistische maatschappelijke analyses (zoals de brede somewheres/anywheres-opdeling van David Goodhart), maar Bontenbal gebruikt zulke instrumenten selectief en kritisch.

Politieke houding: midden met appel
Het CDA onder Bontenbal positioneert zich nadrukkelijk buiten de klassieke links-rechts-scheiding. De partij presenteert christen-democratie als een eigen stroming die de samenleving als kracht ziet — niet alleen de staat of markt — en benadrukt verantwoordelijkheid en appel aan burgers (de “A” in CDA). Dat vertaalt zich in beleidskeuzen waarin hij durft af te wijken van populair sentiment: concrete voorbeelden zijn steun voor een vuurwerkverbod, het intrekken van heilige huisjes rond hypotheekrenteaftrek, het voorstellen van een ‘vrijheidsbijdrage’ voor defensie en minder taboes rond gezamenlijke Europese leningen.

Balanceren tegenover populisme en radicaal-rechts
Bontenbal probeert het populisme zowel tegen te spreken als te beantwoorden met een eigen verhaal, en ziet zichzelf als een tegenpool van radicaal-rechtse leiders. Toch is zijn koers niet zonder spanningen: publiekelijk houdt hij de middenpositie aan, maar in een podcast liet hij doorschemeren dat, mocht het CDA grote winst boeken, een samenwerking met de VVD makkelijker te onderzoeken zou zijn dan met links. Die uitspraak wekte vragen over strategische verschuivingen, ook al benadrukt hij dat eerst de kiezer moet spreken.

Pragmatische compromisvorming en morele grenzen
Tegelijkertijd toont de praktijk dat Bontenbal bereid is te onderhandelen met politieke tegenstanders om maatschappelijke doelen veilig te stellen. Vorig jaar zat hij herhaaldelijk in die zwaar beveiligde werkkamer van Geert Wilders en onderhandelde over onderwijsbezuinigingen; resultaten zoals behoud van maatschappelijke diensttijd en bescherming van krimpregio-scholen werden geboekt. Maar die bereidheid kent ook limieten: het CDA weigerde mee te stemmen met een PVV-amendement dat hulp aan illegalen strafbaar zou stellen — een besluit dat interne spanningen en morele afwegingen blootlegde. Het illustreert hoe Bontenbal wil handelen vanuit principes, ook als dat politiek moeilijk is.

Herstel door zuivering en focus
De partij heeft, volgens Bontenbal en enkele kamerleden, gezuiverd door de afsplitsingen: wie bleef, is nu meer duidelijk christen-democraat en minder verdeeld door gefrustreerde vleugels. Dat maakte het voor de leider makkelijker om energie naar buiten te richten en consistent ideeën te verdedigen. Tegelijkertijd blijft de fractie kwetsbaar: toen het parlement over het asielbeleid stemde, maakte de kleine fractiegrootte het mogelijk om collectief tegen te stemmen — in een groter CDA zou zo’n eendracht lastiger zijn.

Intellectuele stijl en retoriek
Bontenbal profileert zich als intellectuele leider: veel lezingen, lectuur en ideologische reflectie, geïnspireerd door christelijke sociale tradities (zoals pauselijke sociale leer) en door vorige CDA-leiders als Balkenende en Lubbers. Zijn gezichtspunt keert zich tegen maakbaarheidsdenken van links en het egoïsme dat hij ziet bij bepaalde liberale denkbeelden; in zijn Kerdijk-lezing schetste hij de ‘cirkel van de gebroken beloftes’ als diagnose van groeiende politieke rancune. Bontenbal verkoopt zo bewust ‘saaie’ politiek: normeren, verwachtingsmanagement en verantwoordelijkheid vragen aan burgers, ook als dat onpopulair is.

Conclusie: een partij die de burger uitdagen durft
Onder Bontenbal heeft het CDA zich ontwikkeld tot een partij die weer ideeën verkoopt in plaats van enkel electorale gevoelens te volgen. Dat betekent soms het ‘trotseren’ van kiezers: het vragen om offers, het loslaten van controversiële privileges en het innemen van kritische posities in buitenlandse en binnenlandse dossiers. Of die koers electorale beloning en duurzame interne stabiliteit zal opleveren, blijft onzeker, maar het CDA heeft in korte tijd een duidelijker identiteit teruggewonnen en laat zien dat het weer durft te sturen in plaats van te pleasen.