Na Pisa zetten ze nu ook in Bologna een scheve toren rechter: 'We doen alles piano piano piano'
In dit artikel:
In Bologna blijkt niet alleen Pisa een scheve toren te hebben: de bijna negenhonderd jaar oude Torre della Garisenda is eind 2023 onverwacht enkele millimeters verzakt, waarna de gemeente een reddingsoperatie in gang zette. De verzakking trok veel alarm omdat er gevaar bestond dat de 48 meter hoge bakstenen toren, die dicht bij de hogere Asinellitoren staat, zou instorten. Rond de toren werd een veiligheidsomheining geplaatst en verkeer zoveel mogelijk geweerd.
Burgemeester Matteo Lepore stelde een team van topdeskundigen samen om het monument veilig te stellen. Projectcoördinator is ingenieur Raffaela Bruni (72), die na haar pensioen gevraagd werd de klus te leiden. De toren wordt al eeuwenlang nauwlettend gevolgd met circa tachtig meetinstrumenten; toch bleek de recente zakkingsstap onverwacht en onverklaard — mogelijk gerelateerd aan zware regenval en overstromingen, maar een oorzaak is niet vastgesteld.
Historie en toestand: de Garisenda helt al sinds de bouw rond 1109 door onstabiele ondergrond; oorspronkelijk 60 meter hoog, werd hij in de middeleeuwen al met 12 meter ingekort. Tegenwoordig staat de toren aan de oostzijde 3,5 meter uit het lood en aan de zuidkant 55 centimeter. De toren is in de loop der eeuwen bewerkt, bebouwd en deels beschadigd (onder meer twee branden), wat de complexiteit van herstel vergroot.
Plan van aanpak: specialisten uit Genua en Pisa hebben een gefaseerd herstelontwerp gemaakt. Eerst zal men de 4 miljoen kilo wegende toren op circa 25 meter hoogte enkele millimeters rechter trekken om de druk op het fundament van zachte seleniet te verminderen. Daarna wordt tegen de basis een speciale mortel geïnjecteerd in de voegen tussen selenietblokken om het fundament te versterken. Na een halfjaar gewenningsperiode volgt een tweede, kleinere correctie. Voor het trekken leent men twee grote pylonen over van het instrumentarium dat eerder bij de toren van Pisa is gebruikt.
Kosten, financiering en tijdpad: de operatie kost ongeveer 20 miljoen euro en wordt gefinancierd door de regio Emilia-Romagna, het ministerie van Cultuur en de EU. Het werk begint later dit jaar en moet in 2028 afgerond zijn.
Publieke reactie en betekenis: inwoners tonen uiteenlopende meningen: sommigen vinden herstel omslachtig en zouden liever herbouw zien, anderen benadrukken de onschatbare culturele waarde. Apotheker Maurizio Falanelli noemt het behoud vergelijkbaar met de herbouw van Notre-Dame: erfgoed verdient prioriteit. Ook literair-historische waarde leeft: Dante beschreef de Garisenda in La Divina Commedia als angstaanjagend, een reputatie die het monument extra gewicht geeft.
Bruni benadrukt voorzichtigheid: alle stappen zijn berekend en worden langzaam uitgevoerd. Haar motto voor het rechtzetten luidt kort en duidelijk: “piano piano piano” — stap voor stap en met waakzaamheid, waarbij het team de aanpak zal aanpassen als de toren anders reageert dan verwacht.