Verkoopverbod tabak leidt tot daling aantal supermarkten

In dit artikel:

Voor het eerst in tien jaar is het aantal supermarktvestigingen in Nederland duidelijk gedaald: na een stijging van ruim 5.800 in 2015 naar bijna 6.700 vorig jaar telt het land nu nog geen 6.500 filialen, meldt het CBS. Hoofdeconoom Peter Hein van Mulligen noemt dit een trendbreuk; hoewel het statistiekbureau alleen cijfers registreert, wijst hij erop dat het verbod op tabaksverkoop in supermarkten hier waarschijnlijk aan bijdraagt.

Tegelijkertijd is het aantal gespecialiseerde tabakszaken tot een recordhoogte gestegen: in het afgelopen jaar kwamen er meer dan honderd bij, na ongeveer negentig het jaar daarvoor. Die verschuiving lijkt deels het directe gevolg van het verkoopverbod in supermarkten: supermarkten verloren niet alleen tabak als omzetpost en marge, maar vooral ook de extra loop van rokers die vaak aanvullende boodschappen deden. Volgens Lodewijk Buijs (CBRE) is het grootste probleem dat de rokende klant nu helemaal wegblijft; grotere supermarkten en winkelcentra merken dat minder omdat klanten daar ook elders tabak kunnen kopen.

Andere structurele oorzaken verergeren de krimp van buurt- en kleinere supermarkten: hogere personeels- en huurkosten, schaalvergroting en consolidatie waardoor zwakkere filialen verdwijnen, en de druk om een breed assortiment en te investeren in innovatie (zoals zelfscans) waarvoor kleine winkels vaak geen middelen hebben. Overnames leiden er soms toe dat dicht bij elkaar liggende vestigingen worden samengevoegd of gesloten — een proces dat volgens Buijs al tientallen jaren speelt (denk aan het verdwijnen van formules als C1000, Edah en Super de Boer).

Op de langere termijn zal ook online boodschappen doen invloed hebben op het supermarktlandschap, maar die ontwikkeling verloopt geleidelijk; het stoppen van tabaksverkoop werkte veel abrupt en heeft daardoor de huidige versmalling van het aantal traditionele supermarkten versneld.