NU+ | Waarom Rusland de NAVO-grenzen test en wat Europa ertegen kan doen

In dit artikel:

De Europese Commissie wijst Rusland aan als verdachte van het recente drone-incident in Denemarken, na eerdere schendingen van het NAVO-luchtruim bij Estland en Polen. NU.nl vroeg vier historici — Paul van Koningsbrugge, Joost Kloosterman? (note: original names: Kemper, Smeets, Kraft van Ermel) — om te duiden wat Moskou beoogt met zulke provocaties en welke respons in het Kremlin aankomt zonder tot oorlog te leiden.

Wat willen de provocaties bereiken?
- Vaardigheid en kwetsbaarheid testen: Volgens Van Koningsbrugge zijn de aanvallen bedoeld om de luchtverdediging van Polen en de Baltische staten te verkennen; het dwingt NAVO-landen dure en logge middelen in te zetten, wat de indruk wekt dat kleinere verdedigingstechnieken ontbreken.
- Afleiden van steun aan Oekraïne: Kemper ziet strategische afleiding: Europese landen moeten hun oostflank versterken en zijn daardoor minder vrijgevig richting Oekraïne.
- Symboliek en politieke druk: Smeets stelt dat Rusland de huidige NAVO-grenzen niet erkent (officieel al sinds december 2021) en met zulke acties wil aantonen dat de grenzen weer terug moeten naar de situatie van vóór 1997. Tegelijk onderzoekt Moskou daarmee of de collectieve verdediging (artikel 5) nog robuust is, en of de VS bereid zou zijn in te grijpen onder een andere Amerikaanse president.
- Angst zaaien en regimedreiging: Kraft van Ermel benadrukt dat intimidatie – inclusief subtiele dreigementen met kernwapens – bedoeld is om Europese steun aan Oekraïne te laten verslappen en politieke verdeeldheid te creëren.

Hoe kan Europa reageren zodat het Kremlin het begrijpt, maar geen oorlog ontketent?
- Duidelijke grenzen stellen en praktische tegenmaatregelen: Polen liet zien hoe het kan, door de grens met Wit-Rusland strenger te sluiten en transitstromen voor goedkope doorvoer naar Rusland te blokkeren, ook al bracht dat handelsbelangen met China in beeld.
- Voorzichtige, vastberaden defensieve stappen: De historici adviseren het neerschieten van drones die NAVO-grensoverschrijdingen maken, meer investeren in luchtverdediging en markeren dat provocaties niet worden getolereerd, maar zonder escalatie uit te lokken.
- Meer steun en strengere handhaving: Versterkte militaire en materiële steun aan Oekraïne, en consequente handhaving van sancties en visumregels (bijvoorbeeld voor Russische zeevarenden), worden genoemd als middelen om door te drukken op de lange termijn.
- Geen naïeve diplomatie: Aanbiedingen van Moskou om te praten moeten kritisch worden gewogen als mogelijke afleidingsmanoeuvres.

Hoe kijkt het Kremlin naar de wereld?
De historici schetsen een regime dat oorlogszuchtig en paranoid is: Moskou ziet het ‘collectieve westen’ als vijand in een bredere conflictlijn, zet propaganda in om de binnenlandse steun te behouden, en beschermt bovenal het eigen kleptocratische systeem. Besluiten volgen vaak uit de logica van partijbonzen rond Poetin: voortzetten ligt voor de hand omdat er geen duidelijk alternatief is, en veel Russen zijn door jarenlange informatiecontrole slecht geïnformeerd.

Kort: de incidenten zijn zowel tactische tests als strategische drukmiddelen. Europa wordt geadviseerd resoluut te verdedigen en te versterken, Oekraïne steviger te steunen en sancties strikt toe te passen — maatregelen die in Moskou moeten overkomen als kostelijk en onacceptabel, zonder directe confrontatie te zoeken.