Monumenten in Heusden: Vismarkt 14 te Heusden, Rijksmonument 22102

In dit artikel:

Tussen 1300 en 1350 werd Heusden ten westen van de Vismarkt uitgebreid, waarbij het toenmalige binnenhavengedeelte van de Vismarkt na 1320 aan de stad werd toegevoegd. Het pand aan Vismarkt 14 dateert waarschijnlijk uit rond 1350 en werd oorspronkelijk als houten huis met kelderfundering en tongewelf gebouwd. Traditioneel werd aan het houten voorhuis een stenen achterhuis toegevoegd. Tijdens de stadsbrand van 1572 is vermoedelijk het voorhuis verwoest en later herbouwd met een stenen trapgevel, een gebruikelijke bouwstijl uit die tijd. In de 17e eeuw veranderde het pand meerdere malen van eigenaar, waaronder bakker Matheus Geritsen en Abel Jansse, die het achterhuis “De Slanghe” noemde.

In het begin van de 19e eeuw vormden het voorhuis, achterhuis en een aanbouw één kadastraal perceel (A-37), eigendom van grutter Christiaan van Dongen. Vanaf 1914 kwam het pand in handen van de schoenmakersfamilie Smits, die het tot op heden bezit. Na de Tweede Wereldoorlog verkeerde Heusden in slechte staat met vele panden die aan restauratie toe waren, waaronder Vismarkt 14. Martien Smits startte in 1969 als een van de eerste restauraties in de Vesting met de renovatie van dit gebouw. De gevels werden ontdaan van pleisterwerk, waardoor de karakteristieke IJsselstenen zichtbaar werden, en er werden nieuwe voegen, houten kruiskozijnen en luiken geplaatst. Ook het metselwerk en de terracotta afdekplaten van de trapgevel werden hersteld.

De begane grond kreeg een L-vormige winkelpui met een luifel, die, op advies van architect Ab Peetoom, iets schuin werd gezet om aan te sluiten op de omliggende gevels. Zowel voor- als achterhuis delen nu een zadeldak, terwijl de aanbouw een lager zadeldak heeft. Een eerdere aanbouw met plat dak die toegang gaf tot een aangrenzend pand werd in 1953 gesloopt. Bij de restauratie werden vensters vervangen door nieuwe schuiframen en zijn luiken aangebracht bij de souterrainvensters van het achterhuis. In 2005 werd op de trapgevel het wapenschild ‘Hofleverancier’ aangebracht, wat het historische belang van het pand benadrukt. Het gebouw vertelt zo de geschiedenis van Heusden's stedelijke ontwikkeling en de transformatie van gebouwen door de eeuwen heen.