Monumenten in Heusden: Stoepstenen in Heusden

In dit artikel:

In de Vesting zijn veel herenhuizen nog voorzien van hardstenen stoepen met een rij stoeppalen, vaak verbonden door smeedijzeren kettingen of vierkante gordingen. Deze palen, veelal door lokale steenhouwers gemaakt, scheidden de particuliere stoep van de openbare rijweg en bestaan in uiteenlopende vormen (cilindrisch, achthoekig, kegelvormig) en afwerkingen; er zijn ook verkeerswerende varianten zoals schamppalen en stootpalen.

Het artikel richt zich vooral op acht stoepstenen uit het begin van de 17e eeuw. Eind 16e eeuw begon de winning van natuursteen rond Namen en Escaussines, later bekend als Naamse of Escosijnse steen. In werkplaatsen nabij de groeves werden voorgemodelleerde stoepstenen geproduceerd die via de Schelde en Antwerpen naar vestingsteden in de Republiek werden vervoerd. Deze stenen kregen ter plaatse verdere bewerking: voluten, rolwerk en geprofileerde voorvlakken met wapenschilden, leeuwenkoppen, jaartallen en ornamenten in stijlen als gotiek, renaissance en Lodewijk XVI.

Een traditioneel gebruik was het plaatsen van een vrijwel identiek paar stoepstenen bij de hoeken van een stoepbankje; heraldiek bepaalde dat de ‘mannelijke’ steen met hartvormig schild links stond en de ‘vrouwelijke’ met ruitvormig schild rechts (voorbeeld: Sterrestraat 7). Bij het oorlogsmonument in de Pelsestraat, ter nagedachtenis aan de stadhuisramp van 5 november 1944, werden in 2005 twee gerestaureerde stoepstenen van René van Boxtel toegevoegd — één in gotische, één in renaissancestijl — als verwijzing naar de bouwstijlen van het verwoeste stadhuis.