Monumenten in Heusden: De wapendragers van Onsenoort
In dit artikel:
Twee met mos begroeide leeuwen op kleine sokkels sieren sinds 1963 het voorterrein van het poortgebouw van Mariënkroon. Oorspronkelijk stonden ze eeuwenlang als wapendragers bij de toegang tot Laan van Onsenoort, de oprijlaan naar Kasteel Onsenoort, en tonen ze de familiewapens van Julia Half-Wassenaer van Onsenoort (1807–1892) en haar man Jhr. Mr. Leopoldus de la Court (1795–1865). De beelden werden uit ‘Trierschen Steen’ gebeeldhouwd door beeldhouwer Keulman nadat het echtpaar in 1857 het bezit ‘Heerlijkheid Nieuwkuijk en Onsenoort’ erfde.
Het rechterbeeld draagt het schild van de Half‑Wassenaerfamilie, het linkerdeel dat van De la Court, met een kroon en de wapenspreuk IN PROSPERI PROSPICE — vrij vertaald: kijk naar verleden en toekomst. De leeuwen waren bedoeld om de historische band van het landgoed met de Wassenaers te onderstrepen.
De toegangspoort met twee gemetselde zuilen, een smeedijzeren poort en een portierswoning (oorspronkelijk uit 1876) lag aan de Langstraatweg, op de grens van Nieuwkuijk en Vlijmen. Rond 1880 kwam verandering door de aanleg van de Langstraatspoorlijn: het spoor tracé liep precies over de oprijlaan. Douairière Clara Half‑Wassenaer-de la Court voerde in 1878 nog schriftelijk protest, maar de bomen werden in 1882 gekapt, de poort enkele tientallen meters verplaatst en de oorspronkelijke portierswoning gesloopt; in 1888 opende de spoorverbinding Waalwijk–Vlijmen.
Een nieuwe portierswoning in neorenaissancestijl liet Jhr. Joseph de la Court in 1892 bouwen. Toen de Cisterciënzer monniken het kasteel in 1904 tot klooster ombouwden en een kloostermuur aanlegden, verdwenen Laan van Onsenoort en de portierswoning als functionele toegangsweg: het klooster kreeg een nieuwe ingang via Kloosterstraat na een grondruil met een verzekeringsmaatschappij. De laan werd weiland; delen van de beukenlaan zijn nog zichtbaar ten zuiden en westen van de begraafplaats op Mariënkroon.
In de 20ste eeuw vonden verschillende huurders van de portierswoning onderdak bij de abdij, waaronder kleermaker en amuseur Thomas Casteleijns (vanaf 1925). Uiteindelijk leidde de aanleg van de Maasroute (A59) in 1963 tot sloop van de woning en de poortzuilen; de wapendragers werden overgebracht naar het abdijterrein van Mariënkroon, waar ze nu herinneren aan het voormalige adellijke landgoed en zijn veranderende infrastructuur door spoor- en wegaanleg.