Monumenten in Heusden: Botermarkt 10, Heusden

In dit artikel:

Op deze kavel in Heusden stond al vermoedelijk in de 14e eeuw een huis; in het oudste verpondingsregister van 1602 heet het pand ‘Den Beir’. Gedurende de eeuwen wisselde het bezit regelmatig: onder anderen burgemeester Huibert Waelewijns (†1673), Samuel de Fockaert (1699) en magistraat Bernardus van Banghstee (1720) worden genoemd; rond 1832 behoorde het toe aan de erven van Abraham van Baak. Later is aan de achterzijde een schuur toegevoegd met Polonceau-spanten, en opvallend is een inrit vanaf de Pelsestraat. In 1940 kocht Kasper Nieuwkoop het pand en exploiteerde er een garagebedrijf met twee SHELL-benzinepompen en een 6000-liter ondergrondse tank. Sinds 1984 heeft het gebouw een winkelbestemming met woonruimte op verdieping en zolder. Het pand is aangewezen als gemeentelijk monument.

Architectonisch bestaat het huis uit twee bouwlagen onder een schilddak met rode terracotta OVH-pannen; een kleine dakkapel zit in het dakschild. De beeldbepalende lijstgevel in neorenaissancestijl is niet origineel maar als voorzetgevel aangebracht rond 1896. Die gevel is opgetrokken in hardgrauwe baksteen in kruisverband en wordt beëindigd door een geprofileerde kroonlijst met bakgoot, ondersteund door gemetselde pilasters met natuurstenen voluten. Een tegelmozaïekfries met drie velden accentueert de gevel.

Typische neorenaissance-elementen komen terug in speklaagachtige kunststeenlagen, rollagen van gele en zwarte verblendstenen boven de segmentboogvensters met T-ramen, geaccentueerde aanzet- en sluitstenen, en glas-in-lood bovenlichten. Over de volle breedte ligt een gedeelde natuurstenen dorpel, daaronder een kraaldorpel met bakstenen band en tegelveld. De begane grond heeft een brede stolpdeur met segmentboog en twee smalle paneeldeuren met rondbogen; bij de restauratie is een steen met het jaartal MMXXIV (2024) geplaatst. Verder zijn zes gesmede gevelankers zichtbaar en is de plint gecementeerd en grijs geschilderd. De stoep loopt via een oprit op tot de deurdorpel en waaiert vanaf de deurstijlen uit in een haakse bocht.

Kortom: een historisch gelaagd pand dat door bouwsporen, gevelschikking en moderne aanpassingen het verhaal van gebruiksveranderingen — van woonhuis via garage naar winkel met bovenwoning — zichtbaar maakt en daarom lokaal beschermd is. (Tekst en fotovermelding: Bart Beaard)