Moldavië, het armste land van Europa, stemt over een toekomst als EU lidstaat
In dit artikel:
Ik raakte min of meer toevallig betrokken bij Moldavië via delegatiewerk in het Europees Parlement; na toetreding tot de Moldavië-delegatie nam ik contact op met de Nederlandse ambassadeur en bezocht het land. De EU-delegatie in Brussel wordt sterk door Roemenen gedomineerd: Roemenië en Moldavië delen taal, geschiedenis en veel culturele trekken, wat de EU-houding jegens Chișinău positief kleurt.
Op 28 september 2025 zijn er parlementsverkiezingen in Moldavië die veel gewicht kunnen krijgen. Er worden 101 zetels verdeeld; er zijn 3.298.443 geregistreerde kiezers en voor het eerst kunnen poststemmen uit een tiental landen (o.a. Japan en Nieuw-Zeeland) meegerekend worden. Cruciaal is de enorme emigrantenstroom: ongeveer een miljoen stemmen komt uit het buitenland en kan het kiesbeeld beslissen. Van 32 aanmeldingen werden 21 partijen en onafhankelijken toegelaten; dertien partijen worden als relevant gezien. Er geldt een genderquotum van 40% dat zelfs tot afwijzing van een partij leidde. Thema’s die kiezers raken zijn lage lonen (Moldavië is het armste Europese land), gezondheidszorg, belastingdruk en bestrijding van corruptie; volop klinkt ook de belofte om startups en toerisme te stimuleren.
Politiek is de scheidslijn vooral geopolitiek: de regeringspartij PAS (Partij van Actie en Solidariteit) zet vol in op snelle EU-toetreding en het binnenhalen van EU-gelden; andere partijen zijn kritisch over EU-lidmaatschap en pleiten voor een douane-unie met Rusland. De Liberale Partij heeft zelfs aansluiting bij Roemenië als optie. President Maia Sandu sprak op 9 september 2025 tot het Europees Parlement en voerde er een uitgesproken partijpolitiek pleidooi: volgens haar staat de keuze tussen een toekomst met haar (pro-EU) of een door Rusland gedomineerde, sombere toekomst met de oppositie. Dat soort retoriek is uitzonderlijk en scherp.
De achtergronden van Moldavië maken de situatie complex. Het land wisselde van machthebber, was als Moldavische SSR onderdeel van de Sovjet-Unie tot 1991 en worstelt nog met democratische institutionalisering. De facto verdeeldheid blijft: Transnistrië heeft zich afgescheiden en Moskou behoudt er ongeveer 1.500 “vredestroepen”, een bevroren conflict dat economische groei belemmert en buitenlandse politiek complicaties geeft. Energieafhankelijkheid van Rusland is een andere kwetsbaarheid; de gascrisis van 2021–2022 liet zien hoe leveringsproblemen tot torenhoge prijzen, schulden en grote sociale problemen kunnen leiden.
De manier waarop Brussel en pro-Europese politici politieke vooruitgang meten — vooral wetgevende aanpassing aan EU-normen — versmalt de binnenlandse discussie tot het etiket “pro-Europees” versus “pro-Russisch”. Die polarisatie wordt in de campagne benut: de regeringspartij verspreidde folders die opponenten als criminelen afschilderden, debatten worden niet gevoerd en de Centrale Kiescommissie (CEC) heeft meerdere partijen verboden. Op 22 september vonden landelijk grootschalige invallen plaats wegens vermeende, door Rusland gesteunde desinformatie: 250 invallen op meer dan honderd plaatsen en 74 arrestaties, op grond van recent aangenomen wetgeving tegen desinformatie en verkiezingsverstoring.
Veel Moldaviërs op het platteland zien nog weinig directe voordelen van EU-toevoeging, en historisch bestaat er een aandacht voor het oosten. De oppositie ontkent de beschuldigingen en wil een eerlijk debat, maar klaagt dat de regeringspartij dat weigert. Kiezers zelf willen vooral economische zekerheid, beter bestuur en minder corruptie; toch draait de campagne vaak om externe oriëntatie en het gebruik van angst als politiek instrument.
De auteur, Europarlementariër Auke Zijlstra (PVV), pleit voor een open, democratisch proces: het belangrijkste is dat burgers vrij kunnen stemmen en gehoord worden, en dat het systeem — inclusief deelname uit het buitenland — enige legitimiteit toont. Tegelijk uit hij twijfels bij het idee dat een geopolitiek onbepaald, relatief klein land automatisch EU-kandidaat moet zijn; een incidentiele parlementaire meerderheid lijkt hem niet genoeg grond voor volledige EU-acceptatie.